یکی از نهاد های مهم و قدیم درهر جامعه، نهاد خانواده می‌باشد. چرا که یک گروه طبیعی است که از آغاز زندگی بشر وجود داشته است. مشکلات و مسائل مربوط به خانواده در حقوقی مدنی مورد بحث قرار می گیرند. با توجه به مقررات مختلف می‌توان برای خانواده یک معنی عام(گسترده) و یک معنای خاص( محدود) قائل شد.
مقاله مرتبط: یک مشاوره حقوقی خوب چه ویژگی‌هایی دارد؟
تعریف خانواده
خانواده به معنی عام عبارت از گروهی است مرکب از شخص و خویشان نسبی و همسر او، گروهی که از یکدیگر ارث می‌برند. گاهی خانواده رامی توان به معنی گسترده تری به کار برد و کلیه خویشان سببی (از طریق ازدواج) را هم داخل در آن دانست. خانواده به معنی خاص، یاخانواده هسته‌ای، عبارت از زن و شوهر و فرزندان تحت سرپرستی آنهاست که معمولا باهم زندگی می‌کنند و تحت ریاست یک شخص براعضای آن است.
به هر حال خانواده به معنی عام در قدیم اهمیت بیشتری داشته ولی در عصر جدید اهمیت خود را تا حد زیادی از دست داده است، به این جهت آنچه امروزه بیشتر مورد عنایت قانونگذار واقع می‌شود، خانواده به معنی خاص است.
قانون حمایت کننده از خانواده
در ایران حمایت از خانواده همواره مورد نظر قانونگذار بوده ولی نخستین باردر تیر ماه ۱۳۴۶ قانونی با عنوان قانون حمایت خانواده به تصویب رسید که قانون مصوب بهمن ماه ۱۳۵۳ با همان عنوان جایگزین ان شد.بعداز انقلاب ،بعضی از مواد قانون حمایت که با فقه اسلامی مغایربود ،لغو شد، ولی برخی از مواد ان هنوز به قوت واعتبار خود باقی است. در حال حاضر قانون حمایت خانواده جدید در سال ۱۳۹۱ به تصویب رسید که با قانون حمایت خانواده ۱۳۵۳ هر دو از منابع دعاوی خانواده می‌باشند. معهذا بیشتر مقررات حمایت خانواده، مندرج در قانون مدنی است.
دعاوی خانوادگی چیست؟
منظور از دعاوی خانوادگی به طور کلی آن قسم از دعاوی است که مربوط به کانون خانواده می‌شود. ماده چهارم قانون حمایت خانواده، پس از نام بردن انواع دعاوی خانوادگی، صلاحیت رسیدگی به این دعاوی را بر عهده دادگاه خانواده قرار داده است. بنابراین، دادگاه خانواده تنها دادگاهی است که صلاحیت رسیدگی به دعاوی خانوادگی را دارد .
لذا در صورتی که دعوای خانوادگی در دادگاهی غیر از دادگاه خانواده مطرح بشود، دادگاه باید قرار عدم صلاحیت صادر کند و پرونده را به دادگاه خانواده بفرستد. بر این اساس، هر گونه دعوایی که در دادگاه مطرح می‌شود که مربوط به افراد، به عنوان عضوی از کانون خانوادگی می‌شود را می‌توان نوعی از دعاوی خانوادگی محسوب کرد افزایش شمول دعاوی خانوادگی در دادگاه‌ها نیز نشانگر آن است که کانون خانواده نیازمند حمایت های ویژه‌ای نیز هست .
چه دعاوی را باید در دادگاه خانواده مطرح کنیم؟
نظر به اهمیت خانواده و دعاوی مربوط به آن و ضرورت تخصص و تجربه و حذف تشریفات دست و پاگیر دادرسی و رعایت جنبه های اخلاقی و اجتماعی، در رسیدگی به این گونه دعاوی، دربسیاری از کشورها و نیز کشور عزیز ما ایران، دادگاه خانواده جهت رسیدگی به این گونه دعاوی تاسیس شده است. لازم به ذکر است یکی از ویژگی های مهم در دادگاه خانواده استفاده از مشاوره زنان در این دادگاه می باشد.
حال دعاوی که در صلاحیت دادگاه خانواده است، به ترتیب آورده می شود:
- نامزدی و خسارات ناشی از برهم زدن آن
- نکاح دائم، موقت و اذن در نکاح
- شروط ضمن عقد نکاح
- ازدواج مجدد
- جهیزیه
- مهریه
- نفقه زوجه و اجرت المثل ایام زوجیت
- تمکین و نشوز
- طلاق ( انواع طلاق را شامل می شود ازجمله طلاق از جانب زوجه، طلاق خلع و مبارات ،طلاق توافقی و طلاق از جانب زوج)
- رجوع از طلاق
- فسخ و انفساخ نکاح
- بذل مدت و انقضای آن در نکاح موقت
- حضانت و ملاقات طفل
- نسب
- رشد، حجر و رفع آن
- ولایت قهری، قیمومت، امور مربوط به ناظر و امین اموال محجوران و وصایت در امور مربوط به آنان
- نفقه اقارب
- امور راجع به غایب مفقودالاثر
- سرپرستی کودکان بی‌سرپرست
- تغییر جنسیت
- اهدای جنین
- عدم تمکین و الزام به تمکین
*منابع و ماخذ*
- قانون حمایت خانواده
- مختصر حقوق خانواده نشر بنیاد میزان ( دکتر سیدحسین صفایی و دکتر اسدالله امامی)
