طبق تبصره یک ماده ۵۱۳ قانون آیین دادرسی کیفری: زندان‌ها به زندان بسته، نیمه‌باز، مراکز حرفه‌آموزی و اشتغال و مراکز اقدامات تأمینی و تربیتی از جمله کانون اصلاح و تربیت برای اطفال و نوجوانان تقسیم می‌شود.
همچنین طبق آیین‌نامه اجرایی سازمان زندان‌ها مصوب ۱۴۰۰، انواع زندان یا موسسه کیفری شامل این موارد می‌شود:
۱-زندان بسته
۲- زندان نیمه‌باز
۳-زندان باز (مرکز حرفه‌آموزی و اشتغال)
۴- بازداشتگاه
۵- اردوگاه کاردرمانی
۶- کانون اصلاح و تربیت اطفال و نوجوانان
در بند (پ) ماده یک آیین‌نامه اجرای سازمان زندان‌ها ندامتگاه عمومی به مکان نگهداری عموم محکومان به تحمل حبس و دیگر الزامات قانونی (شامل زندان بسته، نیمه باز و مرکز حرفه‌آموزی) به جز مواردی که فرد باید در دیگر مؤسسه‌های کیفری مانند اردوگاه کاردرمانی و کانون نگهداری شود، گفته می‌شود.
هر ندامتگاه، اردوگاه و بازداشتگاه، بر اساس ظرفیت اسمی آن، متشکل از یک یا چند اندرزگاه است که حسب مورد، زندانیان یا متهمان، در آن نگهداری و طبقه‌بندی می‌شوند.
انواع زندان ها عبارت است از:
۱-زندان بسته
«زندان بسته» به زندانی گفته می‌شود که محصور با برج‌های دیده‌بانی است و دارای دو پوسته با حصار داخلی و خارجی و برخوردار از شرایط و ضوابط امنیتی و حفاظتی کامل است.
در این نوع از زندان، خوابگاه، هواخوری، مکان فرهنگی، آموزشی و کارگاه‌های حرفه‌آموزی و اشتغال، همگی در پوسته داخلی قرار دارد.
افرادی که در این نوع زندان‌ها دوران محکومیت خود را سپری می‌کند افرادی شرور و خطرناک هستند که حضور آن‌ها در برنامه‌های گروهی خطرناک بوده و ایجاد شرایط مساعد برای آن‌ها مناسب نیست.
۲-زندان نیمه‌باز
«زندان نیمه‌باز» به مکان محصوری گفته می‌شود که با حفاظت مناسب در حد فاصل حصار داخلی و خارجی زندان بسته قرار داد. محکومان زندان نیمه‌باز، در زمان معین و تحت نظارت مأمور مراقب مسلح، به‌کار گمارده می‌شوند و پس از اتمام کار، مجدداً به خوابگاه گروهی یا اختصاصی بازگشت داده می‌شوند.
این نوع زندان، بخشی از کارگاه‌های صنعتی، خدماتی، کشاورزی و عمرانی درون یا محوطه زندان بسته را نیز شامل می‌شود.
۳-زندان باز
«زندان باز» یا «مرکز حرفه‌آموزی و اشتغال» یکی از اقسام ندامتگاه عمومی است که محکومان به موجب رأی دادگاه و یا با تصویب شورای طبقه‌بندی، با سپردن تأمین مناسب، محکومیت خود را در آنجا با حرفه‌آموزی یا اشتغال به کار در حوزه‌های صنعتی، خدماتی و کشاورزی می‌گذرانند.
این اماکن بدون مأمور مراقب مسلح بوده و محکومان پس از اتمام ساعت کار، برای استراحت به خوابگاه گروهی درون ندامتگاه و یا بیرون از آن، که تحت نظارت سازمان است، باز می‌گردند.
زندانیان زندان‌های باز و نیمه‌باز که در مؤسسات کار، اشتغال پیدا می‌کنند در تمامی ساعات اشتغال، حق خروج از محل کار را نداشته و پس از خروج از آسایشگاه باید مستقیماً به محل کار رفته و به موقع نیز مراجعت نمایند. زمان ورود و خروج آنان در محل کار دقیقاً باید ثبت شود.
۴-بازداشتگاه
محل نگهداری موقت متهم تحت قرار تأمین کیفری که با دستور کتبی مقام قضایی یا قانونی صلاحیت دار، به آنجا معرفی شده و تحت مدیریت یا نظارت سازمان است و شامل بازداشتگاه‌های عمومی، امنیتی، انتظامی یا نظامی است.
۵-اردوگاه کاردرمانی
اردوگاه، محلی برای نگهداری، اصلاح و تربیت محکومان جرایم مواد مخدر و روانگردان است که در اجرای ماده ۴۲ قانون اصلاح قانون مبارزه با مواد مخدر (۱۳۸۹)، تشکیل می‌شود.
این مراکز اماکنی هستند که ممکن است محصور یا نامحصور باشند و محکومان در آن به طور گروهی، به کار گماشته می‌شوند.
۶-کانون اصلاح و تربیت اطفال و نوجوانان
کانون اصلاح و تربیت اطفال و نوجوانان، مرکز اقدامات تأمینی و تربیتی، برای نگهداری متهمان و محکومانی است که سن آن‌ها در زمان ارتکاب جرم تا ۱۸ سال تمام شمسی است.
بر اساس تبصره ۲ ماده ۵۱۳ قانون آیین دادرسی کیفری: بجز مواردی که در قانون یا در حکم دادگاه تصریح شده است؛ محکومان با توجه به نوع و مدت محکومیت؛ پیشینه و شخصیتشان؛ بر اساس تصمیم شورای طبقه‌بندی و تأیید قاضی اجرای احکام در یکی از بخش‌های فوق نگهداری می‌شوند.
