ابطال بخشنامه محدود کردن پذیرش دعاوی اعسار از هزینه دادرسی

متن مقرره مورد شکایت به شرح زیر است:

” شیوه نامه رسیدگی به دعاوی اعسار بخشنامه شماره ۲۰۰/۸۵۶۰۹/د مورخ ۱۴۰۲/۱۲/۱۲ رییس کل سازمان امور مالیاتی کشور

بنا به آمار به دست آمده حدود یک سوم مجموع پرونده های وارده حقوقی را دعاوی اعسار تشکیل می دهد. از این میان حدود سه پنجم آن شامل دعاوی اعسار از پرداخت هزینه دادرسی و دو پنجم آن شامل دعاوی اعسار از پرداخت محکومٌ به است که قابل توجه و نگران کننده بوده و حجم وسیعی از فرصت دادگاه را اشغال و موجب اطاله دادرسی می گردد. در این راستا و به منظور تدبیر امور و همچنین مراعات مقررات و موازین فقهی و حقوق طرفین مقرر می‌دارد:

۷- در راستای نامه شماره ۹۰۰۰/۲۸۸۵/۹۰۰  مورخ ۱۳۹۶/۲/۱۸، معاون محترم رییس قوه قضاییه مقرر می گردد دفاتر ثبت خدمات الکترونیک و دفاتر محاکم از پذیرش دعوای اعسار از هزینه های دادرسی (بدوی و تجدیدنظر) جز در مواردی که خواهان تحت پوشش نهادهایی از قبیل کمیته امداد، بهزیستی و …. می باشند و یا خواهان، زندانی و فاقد درآمد بوده و یا دسترسی به اموال خود ندارد بدون تأیید رییس حوزه قضایی یا معاون ایشان خودداری نمایند. شایان توجه است محاکم باید در رسیدگی به دعوی اعسار از هزینه دادرسی کسانی که محکوم شده اند اعم از مرحله واخواهی و یا تجدیدنظرخواهی، مقررات ماده ۷ قانون فوق را لحاظ نموده و در هر صورت با توجه به این که در چنین مواردی غالباً وی در مراحل بعدی، دعوی اعسار از پرداخت محکوم به را نیز مطرح خواهد کرد و در این مرحله، رای اعسار از هزینه دادرسی را مستند دفاع خود قرار می دهد توجه لازم صورت گیرد تا موجبات سوء استفاده چنین افرادی فراهم نشود.

هیات عمومی دیوان عدالت اداری در تاریخ ۱۴۰۴/۱/۱۹ با حضور رییس و معاونین دیوان عدالت اداری و رؤسا و مستشاران شعب دیوان تشکیل شد و پس از بحث و بررسی با اکثریت آراء به شرح زیر به صدور رای مبادرت کرده است.

رای هیات عمومی

به موجب ماده ۵۰۴ قانون آیین دادرسی دادگاه های عمومی و انقلاب در امور مدنی مصوب سال ۱۳۷۹: «معسر از هزینه دادرسی کسی است که به واسطه عدم کفایت دارایی یا عدم دسترسی به مال خود به طور موقت قادر به تأدیه آن نیست» و براساس ماده ۵۰۵ این قانون: «ادعای اعسار از پرداخت هزینه دادرسی ضمن درخواست نخستین یا تجدیدنظر یا فرجام مطرح خواهد شد. طرح این ادعا به موجب دادخواست جداگانه نیز ممکن است. اظهارنظر در مورد اعسار از هزینه تجدیدنظرخواهی و یا فرجام خواهی با دادگاهی می‌باشد که رای مورد درخواست تجدیدنظر و یا فرجام را صادر نموده است.» همچنین به موجب تبصره این ماده الحاقی مورخ ۱۳۹۴/۱۲/۱۸ افراد تحت پوشش کمیته امداد امام خمینی (ره) و مددجویان مستمری بگیر سازمان بهزیستی کشور با ارایه کارت مددجویی و تأییدیه رسمی مراجع مزبور از پرداخت هزینه دادرسی معاف می‌باشند. با عنایت به مراتب مذکور نظر به اینکه براساس احکام مذکور تقدیم دادخواست برای طرح ادعای اعسار به نحو یادشده پیش‌بینی شده و قانونگذار حکمی علاوه بر آنچه بیان داشته از جهت درجه‌بندی اشخاص از حیث تمکن مالی و لزوم تأیید رییس حوزه قضایی مقرر نکرده است، در نتیجه بند ۷ شیوه‌نامه رسیدگی به دعاوی اعسار به شماره ۲۷۷۳۷/۱ مورخ ۱۳۹۷/۱۲/۴ خارج از حدود اختیار و خلاف قانون است و مستند به بند ۱ ماده ۱۲ و مواد ۱۳ و ۸۸ قانون دیوان عدالت اداری مصوب سال ۱۳۹۲ از تاریخ تصویب ابطال می‌شود. این رای براساس ماده ۹۳ قانون دیوان عدالت اداری (اصلاحی مصوب ۱۴۰۲/۲/۱۰) در رسیدگی و تصمیم ‌گیری مراجع قضایی و اداری معتبر و ملاک عمل است.

احمدرضا عابدی رییس هیات عمومی دیوان عدالت اداری

بیشتر بخوانید

• ابطال ماده ۵۶ آیین نامه اجرایی موضوع ماده ۲۱۸ قانون مالیات‌های مستقیم
• ابطال مصوبه تعیین حداقل حقوق کارکنان دولت