«رأی باز» امکانی قانونی برای برخی محکومان به حبس است که به آن‌ها اجازه می‌دهد، دوران محکومیت خود را با فعالیت در شهرک‌های صنعتی یا واحد‌های تولیدی و کسب درآمد از این طریق، بگذرانند.
به نقل از خبرگزاری میزان – رأی باز شدن زندانی از جمله امتیازاتی است که براساس آیین‌نامه‌های اجرایی سازمان زندان‌ها و قوانین موجود، امکان مهارت‌آموزی و کسب درآمد را برای برخی زندانی‌های واجد شرایط فراهم می‌کند.
رأی باز، بر اساس تصمیم شورای طبقه‌بندی و مقام قضایی صادرکننده حکم، صادر می‌شود. زندانی‌ای که رأی باز می‌گیرد می‌تواند روز‌های حبس خود را، با فعالیت در شهرک‌های صنعتی، سازمان مراتع و جنگل‌ها و واحد‌های تولیدی و با قوانین تعیین شده از سوی مقام قضایی، سپری کند و شب به محل تعیین شده از سوی مقام قضایی بازگردد.
«رأی باز» به چه معناست؟
با توجه به اینکه زندانی‌ها در دو مقطع «محکومیت» و «بعد از آزادی» نیاز به کار دارند، همین مسئله موجب توجه بیشتر به موضوع اشتغال زندانی‌ها شده است.
به موجب رأی دادگاه و یا بر اساس تصمیم شورای طبقه‌بندی زندان‌ها، زندانیان دارای شرایط خاص می‌توانند از امتیاز «رأی باز» بهره‌مند شوند.
محکومان به موجب رأی باز می‌توانند، با سپردن تأمین مناسب، محکومیت خود را با حرفه‌آموزی یا اشتغال به کار در حوزه‌های صنعتی، خدماتی و کشاورزی بگذراند.
این اماکن بدون مأمور مراقب مسلح بوده و محکومان پس از اتمام ساعت کار، برای استراحت به خوابگاه گروهی درون ندامتگاه و یا بیرون از آن، که تحت نظارت سازمان زندان‌هاست، باز می‌گردند. مدت حضور و ورود و خروج این فرد از محل کار به محل به‌طور دقیق کنترل و بررسی می‌شود.
رأی باز، ظرفیتی است که با درجاتی از تخفیف، به محکوم این فرصت را می‌دهد تا در شرایطی خاص از حبس تمام مدت در طول روز معاف شود و با فعالیت در محدوده‌ای خاص و تعریف شده، دوران محکومیت خود را سپری کند.
برخورداری از فرصت و امتیاز رأی باز، مستلزم در نظر گرفتن مولفه‌ها و شرایط خاص قانونی است. رأی باز شدن زندانیان باید برابر آیین‌نامه اجرایی سازمان زندان‌ها و با توجه به قوانین و ضوابط تعریف شده انجام شود.
بر اساس تبصره ۲ ماده ۸۰ آیین‌نامه اجرایی سازمان زندان‌ها: بهره‌مندی زندانی از ارفاق‌های قانونی مانند: مرخصی، انتقال به زندان نیمه‌باز، اعزام به کار در خارج از زندان (رأی باز یا مرکز حرفه‌آموزی و اشتغال)، ملاقات حضوری یا خصوصی، نظام نیمه‌آزادی، آزادی مشروط، آزادی تحت نظارت سامانه‌های الکترونیکی و خدمات پس از خروج، بر اساس «درجه اعتباری» کسب شده خواهد بود.
طبق ماده ۱۷۵ آیین‌نامه مذکور: هر مؤسسه (کیفری) با هماهنگی مدیرکل زندان‌های آن استان، با لحاظ موارد امنیتی و حفاظتی، در سامانه اشتغال سازمان و تارنمای مؤسسه، امکانات و ظرفیت‌های موجود و توانایی‌ها و مهارت‌های زندانیان و امکان به‌کارگیری آنان در فرآیند اصلاحی رأی باز (اشتغال در مراکز حرفه‌آموزی و اشتغال و خارج از مؤسسه) و یا در کارگاه‌های واقع در زندان‌های بسته، نیمه‌باز، اقدام به اعلام ظرفیت‌های مؤسسه برای ایجاد زمینه اشتغال زندانیان متقاضی می‌کند.
دستگاه‌های اجرایی، مؤسسات و شرکت‌های دولتی و عمومی، بنیاد، انجمن، مؤسسه‌های خیریه و بنگاه‌های اقتصادی می‌توانند در محدوده شرایط اعلامی مؤسسه، درخواست خود را برای راه‌اندازی کارگاه‌های مورد نظر خود و به کارگیری گروهی یا انفرادی هریک از زندانیان، مشتمل بر نوع شغل و میزان حقوق مدنظر، در تارنمای مؤسسه ثبت نمایند. رئیس مؤسسه پس از بررسی، نسبت به رد یا تأیید درخواست اقدام می‌کند و دلایل آن باید در سامانه مربوط ثبت شود.
