ارث به عنوان یکی از مهمترین نهادهای حقوقی، انتقال اموال و دارایی‌های متوفی به بازماندگان است که قواعد آن مستقیماً از شرع و قانون مدنی ایران نشأت می‌گیرد. این مقررات، نه تنها تضمین‌کننده تقسیم عادلانه ثروت میان وارثان است، بلکه از بروز اختلافات عمیق خانوادگی پس از فوت فرد جلوگیری می‌کند.
میزان – حقوقی تایمز/ آشنایی با اصول پایه ارث، همچون طبقات و سهم‌الارث هر وارث (از جمله پدر، مادر، همسر، فرزندان و نوادگان)، برای هر فردی یک ضرورت اجتناب‌ناپذیر است. بی‌اطلاعی از این قوانین می‌تواند پیامد‌های سنگینی به همراه داشته باشد؛ از محرومیت ناخواسته برخی وراث تا طولانی شدن فرآیند تقسیم ماترک و هزینه‌های سنگین دادگاهی.
بیشتر بخوانید
- مدارک لازم برای تقسیم ارث
- محرومیت فرزند از ارث
- بخشنامه درخصوص نحوه صدور گواهی مالیات بر ارث نسبت به سپرده‌های بانکی
شرایط اساسی ارث
برای ارث بردن شرایطی نیاز است. مهمترین شرط این است که فوتی اتفاق بیفتد، یعنی باید شخصی از دنیا برود. شرط دوم، وجود وارث است و شرط سوم، وجود ماترک برای تقسیم است.
مواردی که ارث منتقل نمی‌شود
در بحث ارث علاوه بر لزوم شرایط، موانعی نیز باید وجود نداشته باشد. یکی از این موانع کافر بودن است؛ یعنی کافر از مسلمان ارث نمی‌برد. تولد ناشی از زنا نیز یکی دیگر از این موانع است. همچنین لعان نیز موجب نفی ارث می‌شود.
طبقات و سهام ارث
در سیستم حقوقی ما بحث طبقاتی – درجاتی مطرح است و سه طبقه ارث داریم.
طبقه اول مربوط به پدر، مادر و اولاد است.
طبقه دوم شامل اجداد و برادران و خواهران متوفی است.
طبقه سوم نیز مربوط به اعمام و اخفال (عمو، عمه، دایی و خاله) است.
نکته : زوج و زوجه با تمام این طبقات از یکدیگر ارث می‌برند. زمانی که ورثه طبقه اول وجود دارند به وراث طبقه دوم و سوم ارث نمی‌رسد. در تقسیم ارث، اشخاص ذکور دو برابر اناث ارث می‌برند.
انواع وراث از نظر چگونگی ارث بردن
سه نوع ورثه داریم:
- فرض‌بر که سهم آنها مشخص است (مانند زوج و زوجه و مادر)،
- قرابت‌بر که سهم آنها از ابتدا مشخص نیست (مانند فرزندان ذکور)
- افرادی که گاهی فرض‌بر و گاهی قرابت‌بر هستند. سهم هر شخص در ارث توسط شارع مقدس تعیین شده است.
نکات مهم درباره زوجین
ازدواج دائم شاخص‌ترین سبب رسیدن ارث به شخص است، زیرا در نکاح موقت موضوع ارث وجود ندارد. زوجین از همه اموال هم ارث می‌برند،
اما یک استثنا وجود دارد: زوجه از قیمت اموال غیرمنقول ارث می‌برد و از خود اموال غیرمنقول ارث نمی‌برد.
بدهی‌های متوفی
دیون منفی یا دیونی که بر عهده متوفی است، به ارث نمی‌رسد. اگر شخصی فوت کند و دیونی داشته باشد، دیون وی بر ترکه تعلق می‌گیرد و ورثه تعهد یا مسئولیتی در قبال پرداخت این دیون ندارند، مگر اینکه ترکه را قبول کنند یا آن را در مدت یک ماه رد نکنند.
مرگ مغزی
در مورد مرگ مغزی، قانون ملاک مشخصی تعیین نکرده و ملاک و معیار کلی نظریه پزشکی است. غالباً مرگ مغزی شخص را مرگ واقعی می‌دانند.
بیشتر بخوانید
