هر از چندگاهی خبر صدور حکم اعدام برخی شهروندان به اتهام سبّ نبی باعث تشویش خاطر بسیاری از هموطنان شد.
محسن برهانی حقوقدان و وکیل دادگستری در یادداشتی جرم سب النبی را در قانون مجازات اسلامی بررسی کرده است.
بیشتر بخوانید
بررسی حقوقی موضوع مسدودسازی پیج‌های اینستاگرامی
متن کامل این یادداشت به شرح زیر است:
در این یادداشت اساساً نمی‌خواهم وارد صحت و سقم امثال این این آراء بشوم چرا که متأسفانه اطلاعات جامعی از این آراء منتشر نمی‌شود تا اهالی حقوق در این خصوص به بحث و بررسی بپردازند. کما اینکه اساساً در پی آن نیستم که در مورد مستندات حکم سبّ‌النبی در فقه و تفاوت تفاسیر در این قضیه و انطباق یا عدم انطباق قانون با فقه سخنی به میان آورم. آنچه مدنظر است توجه به قانون مجازات اسلامی موجود است.
قانونگذار در سال ۱۳۹۲ جرم سبّ‌النبی را وارد قانون کرد و در موسّعترین تعریف ممکن که در میان فقهاء در اقایت است، در ماده ۲۶۲ بیان داشت: «هرکس پیامبر اعظم (ص) و یا هریک از انبیاء عظام الهی (ع) را دشنام دهد یا قذف کند سابالنّبی است و به اعدام محکوم می‌شود». در تبصره، حکم این ماده به سایر ائمه معصومین (ع) و حضرت زهرا (س) تسری پیدا کرده است.
مدعای بنده آن است که در بسیاری از موارد توجه لازم به ماده ۲۶۳ نمی‌شود. این ماده مقرر می‌دارد: «هرگاه متهم به سب، ادعا نماید که اظهارات وی از روی اکراه، غفلت، سهو یا در حالت مستی یا غضب یا سبق لسان یا بدون توجه به معانی کلمات یا به نقل قول از دیگری بوده است سابّ‌النبی محسوب نمی‌شود».
عنایت درست به ماده ۲۶۳ باعث می‌شود اساساً حکم سنگین اعدام در هیچ موردی اجرایی نشود مگر درخصوص اشخاصی که دست از جان شسته باشند و نخواهند به زندگی ادامه دهند؛ در این ماده تنها و تنها «ادعا» برای ساقط کردن حکم اعدام کافی است یعنی حتی نیاز نیست متهم این ادعا را اثبات نماید یعنی بعد از دستگیری یا احضار و یا حتی در حین محاکمه شخص ادعا کند من در زمان بیان سبّ، مست بودم یا زبانم چرخید یا از روی غفلت گفتم و قصدی نداشتم یا نقل قول کردم؛ فرقی نمی‌کند این ادعا در دادسرا باشد یا در دادگاه و یا حتی اگر بعد از صدور حکم بدوی و در مرحله فرجام‌خواهی در دیوان عالی کشور مطرح شود.
صرف این ادعا کافی است که اعدام منتفی شود و نیاز به آن نیست که «احتمال صدق گفتار وی» وجود داشته باشد (مقایسه با ماده ۲۱۸ این مهم را اثبات می‌نماید).
اما امان از عدم اطلاع شهروندان، پیگیری و اصرار بی‌مورد برخی ضابطان و سختگیری برخی قضات.
اساساً در جرایم موجب حد اصرار بر اثبات جرم و پیگیری صدور حکم و اجرای آن، بخصوص در جرمی مانند سبّ‌النبی نه ممدوح است که قطعاً مذموم است. چنین مجازات‌هایی که تنها با یک ادعا ساقط می‌شوند، مجازات‌هایی نمادین و سمبولیک برای اجرانشدن هستند و اصرار و پیگیری و اجرای آن، با قانون و فقه سازگاری ندارد.
قضات گرامی، وکلای محترم و شهروندان در صورت مواجهه با چنین اتهام سهمگینی، ماده ۲۶۳ را فراموش نفرمایند.
دکتر محسن برهانی
بیشتر بخوانید
از قانون مجازات اسلامی مصوب ۹۲:
فصل پنجم- سبّ نبی
ماده ۲۶۲– هرکس پیامبر اعظم صلی الله علیه و آله و سلم و یا هر یک از انبیای عظام الهی را دشنام دهد یا قذف کند سابالنّبی است و به اعدام محکوم می‌شود.
تبصره– قذف هر یک از ائمه معصومین علیهم‌السلام و یا حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها یا دشنام به ایشان در حکم سبّ نبی است.
ماده ۲۶۳– هرگاه متهم به سب، ادعا نماید که اظهارات وی از روی اکراه، غفلت، سهو یا در حالت مستی یا غضب یا سبق لسان یا بدون توجه به معانی کلمات و یا نقل قول از دیگری بوده است سابالنّبی محسوب نمی‌شود.
تبصره– هرگاه سب در حالت مستی یا غضب یا به نقل از دیگری باشد و صدق اهانت کند موجب تعزیر تا هفتاد و چهار ضربه شلاق است.
