بعد از فوت هر انسانی ،اموال و دارایی‌های او که شاید تمام عمرِگرانبهایش را برای به دست آوردن آنها صرف و یا حتی تلف کرده، در دستان ورثه قرار می‌گیرد. بر همین اساس یکی از نهادهایی که در قانون امور حسبی برای شمارش دقیق این اموال، جهت حفظ حقوق ورثه و جلوگیری از اختلاف در تقسیم ارث مورد پیش بینی قرار گرفته است تحریر ترکه می‌باشد. حال در این مقاله موضوعات زیر بررسی می‌شود:
- تعریف تحریر ترکه
- موارد الزامی برای تحریر ترکه
- مراحل لازم جهت تحریر ترکه
- اشخاص ذی صلاح در تحریر ترکه
- چکیده بحث
تعریف تحریر ترکه
تحریر در لغت به معنای نگاشتن یا نوشتن است و در اصطلاح حقوقی به معنای مشخص شدن مقدار دقیق دارایی‌های متوفی اعم از اموال منقول و غیر منقول، مطالبات و بدهی‌ها می‌باشد.پس تحریر ترکه مقدمه تقسیم و تصفیه اموال متوفی است.
ترکه هم عبارت است از اموال و دارایی‌هایی که بعد از فوت فرد از او بجا مانده و به بازماندگان و وراث او می‌رسد.این اموال و دارایی‌ها می‌تواند شامل اموال منقول و غیرمنقول، مطالبات و دیون باشد.
پس هر آنچه فرد در طول حیاتش به دست آورده (بدهی‌ها، مطالبات و اموال) بعد از فوت وی به بازماندگان او منتقل می‌شود ،ترکه یا ماترک نام دارند.
نکته: ترکه از منظر علم حقوق دارای دو جزء است که عبارتند از:
جزء مثبت ترکه: این جزء شامل اموال اعم از مال منقول و غیر منقول، مطالباتی که فرد از دیگران داشته است.
جزء منفی ترکه: این جزء شامل بدهی‌هایی است که از فرد متوفی برجا مانده است.
برای دیدن خدمات موسسه حقوقی نوران وکیل در امور حسبی اینجا کلیک کنید.
موارد الزامی برای تحریر ترکه
اصولاً تحریر ترکه الزامی نیست و در موارد عادی وارثان ،طلبکاران و موصی له می‌توانند در شرکت قهری ترکه با هم کنار ایند واز بین خود یک نفر را به عنوان مدیر تصفیه انتخاب کنند و ترکه را بین خودشان تقسیم کنند.
اما اگر ترس از اختلاف و یا فریب در میان وارثان باشد ،دراین صورت ترکیب ترکه توسط مقام قضایی انجام می‌شود. اما در موارد زیر باید تحریر ترکه در شورای حل اختلاف مطرح شود که در غیر اینصورت تقسیم ترکه از نظر قانون باطل و فاقد اعتبار خواهدبود:
- هرگاه یک یا چند نفر از ورثه غایب یا محجور(کودک،مجنون،سفیه)باشند.در این حالت امین یا قیم طرف ۱۰ روز بعد از تاریخ انتصاب خود مهلت دارد در خواست تحریر ترکه بنمایند.
- هرگاه بعضی از ورثه،ترکه را قبول نکنند.یعنی به نوعی مسئولیت پرداخت دیون متوفی را از مال ترکه نپذیرند.
- در مورد ترکه متوفی که خارج از کشور است. در این فرض پس از تعیین مدیر ترکه، شورا با حضور دادستان ،ترکه را تحریر می‌نماید.
مراحل لازم
برای گرفتن حکم تحریر ترکه باید در خواست تحریر ترکه را از شورای حل اختلاف آخرین اقامتگاه دایمی متوفی درخواست کرد.
مراحل زیر باید توسط هریک از افراد واجد صلاحیت برای انجام آن طی شده و پس از طی دقیق مراحل توسط افراد و انجام مراحل زیر توسط شورای حل اختلاف، شورا اقدام به صدور رأی تحریر ترکه می‌نمایند. مراحل گرفتن حکم تحریر ترکه عبارتند از:
- ثبت درخواست( عملاً در فرم دادخواست تنظیم می‌شود) تحریر ترکه همراه با گواهی حصر وراثت از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی توسط هریک از افراد واجد صلاحیت.
- نشر آگهی توسط شورا در یکی از روزنامه‌های کثیر الانتشار جهت اینکه ورثه یا نماینده قانونی آنها، بستانکاران و مدیونین به متوفی و کسان دیگری که حقی بر ترکه متوفی دارند در ساعت و روز معین در شورای حل اختلاف حاضر شده.
- تعیین ارزیاب برای برداشتن صورت مجلس از دارایی‌های متوفی و نوشتن صورت مجلس از دارایی‌ها(باتوجه به عدم تصریح قانونی،لزومی برای انتخاب کارشناس رسمی دادگستری نیست و ورثه می‌توانند با توافق در بین خود یک ارزیاب معیّن نمایند)
لازم به ذکر است با صدور حکم تحریر ترکه که در آن اموال، مطالبات و دیون متوفی مشخص شده است، خاتمه عملیات تحریر ترکه اعلام و خاتمه عملیات باید به ورثه ابلاغ شود و مستفاد از ماده ۲۲۲ قانون امور حسبی،اشخاص ذینفع می توانند به دبیرخانه شورای حل اختلاف مراجعه نموده و رونوشتی از صورت ترکه و همچنین صورت مجلس تحریر ترکه دریافت کنند.
اشخاص ذی صلاح
صرفاً اشخاص خاصی می‌توانند اقدام به ثبت درخواست تحریر ترکه نمایند. اشخاص ذی صلاح برای ثبت درخواست تحریر ترکه عبارتند از:
- هریک از ورثه یا نماینده قانونی آنها می‌توانند اقدام به درخواست تحریر ترکه نمایند.
- وصی فرد متوفی که از طرف وی برای انجام برخی امور یا اداره اموال تعیین شده است می‌تواند اقدام به ثبت درخواست تحریر ترکه نمایند.
- امین فرد غایب و قیم فرد محجور (چنانچه بین وراث فرد غایب یا محجور وجود داشته باشد می‌توانند اقدام به ثبت درخواست تحریر ترکه نمایند)
چرا درخواست تحریر ترکه از جانب طلبکاران پذیرفته نمی‌شود؟
طلبکاران برای حفظ حقوق خود می‌توانند به اقدام تامینی شدیدتری دست بزنند و درخواست مهر و موم ترکه را از شورا بخواهند. به هر حال درخواست تحریر ترکه از طلبکاران به این دلیل پذیرفته نمی‌شود که، چون ضمن درخواست مهر و موم از ترکه وصف اجمالی و صورت ریز ترکه برداشته می‌شود، درخواست تحریر ترکه بیهوده می‌شود.
نکته: مستفاد از ماده ۲۱۲ قانون امور حسبی غیبت اشخاصی که برای تحریر ترکه احضار شده‌اند در روز وتاریخ تحریر ، مانع اجرای تحریر ترکه نخواهد بود.
چکیده بحث
چکیده: مقصود از تحریر ترکه تعیین و ارزیابی مقدار ترکه و دیون متوفی است .اصولاً تحریر ترکه الزامی نیست و صرفا افراد خاصی( ورثه ، وصی ،امین غایب و قیم محجور) می‌توانند درخواست تحریر ترکه را از شورای حل اختلاف تقاضا کنند.
*منابع و ماخذ*
