اسناد تجاری پرکاربردی از جمله سفته، چک صیاد و برات که هر کدام برای منظور و هدف خاصی مورد استفاده قرار می گیرند. یکی از اسناد تجاری رایج برای استفاده در انواع داد و ستدها و معاملات سفته بوده که معمولا بیشترین استفاده آن جهت ضمانت است.
در این مقاله قصد داریم اطلاعات جامع وکاربردی در مورد این سند در اختیارتان بگذاریم. زیرا آگاهی از این اطلاعات باعث حفظ حقوق امضا کنندگان و علی الخصوص دارندگان می باشد.
حال به بررسی مطالب ذیل می پردازیم:
- تعریف و تاریخچه
- شکل و مندرجات
- ضمانت اجرایی عدم ذکر مندرجات سفته
- نحوه مطالبه
- سفته الکترونیکی
- چکیده بحث
تعریف و تاریخچه
تعریف: سفته نوعی سند برای تعهد پرداخت است کسی که آن را امضا کرده ملزم به پرداخت مبلغ مندرج در تاریخ مقرر یا به صورت عندالمطالبه به یک شخص خاص یا در وجه حامل است. فته طلب نام دیگر این سند تجاری می باشد.
ماده ۳۰۷ قانون تجارت آن را اینگونه تعریف کرده است: (فته طلب سندی است که بموجب آن امضا کننده تعهد می کند مبلغی در موعد معین یا عند المطالبه در وجه حامل یا شخص معین و یا به حواله کرد آن شخص کارسازی نماید).
تاریخچه: سابقه کاربرد سفته به اروپا باز می گردد و این سند از قدیم در آنجا مورد استفاده بوده است . در قرن ۱۷ میلادی قانون تجارت فرانسه برای اولین بار مقررات ویژه ای را به این سند اختصاص داده است و استفاده از آن در معاملات مختلف از ابتدای این قرن در فرانسه توسعه پیدا کرده است.
سابقه ظهور سفته در ایران به زمان تدوین قانون تجارت سال ۱۳۱۱ باز می گردد و امروزه در بیشتر معاملات از ریز تا درشت از این سند تجاری استفاده می شود و این سند بیش از برات مورد استفاده قرار می گیرد.
شکل و مندرجات سفته
مهمترین مستند قانونی مرتبط همان قانون تجارت بوده که قواعد مربوط به شکل و مندرجات آن را ضمن مواد ۳۰۷ و ۳۰۸ و ۳۰۹ بیان نموده است. ماده ۳۰۸ قانون تجارت:(فته طلب علاوه بر امضا یا مهر باید دارای تاریخ و متضمن مراتب ذیل باشد:
- مبلغی که باید تادیه شود با تمام حروف
- گیرنده وجه
- تاریخ پرداخت
طبق ماده فوق مندرجات اجباری به شرح ذیل می باشد:
الف.مهر یا امضای صادر کننده:
این نکته به صراحت در ماده ۳۰۸ قانون تجارت ذکر شده است سفته یک سند محسوب میشود و امضا از شرایط اساسی و بدیهی صحت آن است بنابراین این سند بدون امضا نه تنها مشمول مقررات برواتی نمی شود(از نظر قانون سفته محسوب نمی شود) از نظر مدنی نیز قابل استناد نیست.
لازم به ذکر است، درصورتی سفته اعتبار دارد و دارنده آن می تواند مطالبه کند که امضا و اثر انگشت متعهد روی سفته وجود داشته باشد. این سند با امضا و بدون اثر انگشت نیز اعتبار دارد.
اگر سفته امضا نشده باشد ولی اثر انگشت خورده باشد می توان آن را مطالبه کرد؟
در پاسخ باید گفت این سند بدون اثر انگشت نیز معتبر است به شرطی که حتما امضا شده باشد. در اصل اعتبار و تعهد اصلی در سفته با امضا ایجاد می شود و سفته ای که امضا ندارد حتی اگر اثر انگشت داشته باشد قابلیت اجرایی ندارد.
ب. تاریخ صدور:
قانونگذار در ماده ۳۰۸ قید تاریخ را ضروری دانسته است اما اینکه آیا تاریخ باید با تمام حروف نوشته شود یا خیر تصریح نشده است لیکن قید روز و ماه و سال تاریخ صدور ضروری است . درغیر اینصورت سفته فاقد اعتبار است.
ج. مبلغ:
بند ۱ ماده ۳۰۸ قانون تجارت تعیین مبلغ سفته با تمام حروف لازم دانسته است اما عدم رعایت, آن را از اعتبار نمی اندازد و ضمانت اجرایی پیش بینی نشده است اگر چه قانون به قید آن صراحت دارد رای وحدت رویه دیوان عالی کشور نیز موید همین امر است.
رای شماره۱۳۵۵۴_۱۲۵۹ مورخ ۱۳۱۶/۵/۳۱ شعبه ۴ دیوان عالی کشور
مواد راجع به فته طلب دلالتی بر اینکه نوشتن مبلغ به تمام حروف از شرایط اساسی است ندارد و ماده ۳۰۸ در مقام ذکر تمام شرایط فته طلب است…
د. نام گیرنده وجه:
طبق تعریف قانون از سفته در ماده ۳۰۷ قانون تجارت در سفته گیرنده وجه شخصی که سفته در وجه یا به حواله کرد او صادر شده است و نوشتن نام و مشخصات او ضروری می باشد لیکن در سفته در وجه حامل می توان نام کسی که سفته به نفع او صادر می شود را ذکر نکرد. لازم به ذکر است ، به طور کلی صدور سفته قائم به دو شخص است؛
۱.شخصی که آن را صادر می کند که مدیون و بدهکار است(صادر کننده).
۲.شخصی که هنگام صدور شاید مشخص یا نا معلوم باشد.
درج چه مواردی در صدور سفته الزامی است؟ در مقاله مندرجات اجباری سفته بخوانید
ضمانت اجرایی عدم ذکر مندرجات سفته
در قانون تجارت ایران ضمانت اجرایی برای عدم ذکر مندرجات تصریح نشده. مع ذالک به تبعیت از قانون تجارت فرانسه در صورتی که یکی از مندرجات مذکور در ماده ۳۰۸ قانون تجارت رعایت نشود سند مذکور سفته محسوب نمی شود و مشمول مزایای آن نیز نمی باشد.
با این حال ممکن است سفته بصورت سفید امضا صادر گردد.
سفته سفید امضا سفته ای است که در آن نام و امضای صادر کننده وجود دارد اما سایر ارکان سفته مثل تاریخ پرداخت(سررسید)، وجه و نام گیرنده خالی می ماند و در واقع تکمیل متن آن به گیرنده سفته واگذار می شود در چنین شرایطی دارنده نوعی وکالت در تکمیل مندرجات سفته دارد و می تواند این سند را مطابق خواست خود تکمیل نماید و برای وصول آن اقدام کند همچنین این امکان وجود دارد که سفته را به فرد دیگری انتقال دهد.
چرا نباید سفته سفید امضا در اختیار دیگران قرار داد؟
از لحاظ حقوقی تاکید می شود سفته سفید امضا در اختیار دیگران قرار ندهید چرا که این اقدام ممکن است وضعیت خطرناکی برای شما ایجاد نماید. چنانچه به هر دلیلی دست به چنین اقدامی زده باشید و نیاز به مشاوره حقوقی چک و سفته داشته باشید می توانید از طریق سایت حقوقی موسسه نوران وکیل با مشاوران متخصص تماس حاصل فرمایید.
مقاله مرتبط با سوء استفاده از سفته سفید امضاء: خیانت در امانت
نحوه مطالبه سفته
۱.از طریق واخواست
واخواست که به برگشت زدن چک شباهت دارد بدان معناست که بعد از سررسید موعد پرداخت وجه, دارنده می بایست ظرف مهلت ۱۰ روز از زمان سررسید به دادگاه یا بانک مراجعه نموده و واخواست نامه دریافت و پس از تکمیل همراه دادخواست تسلیم دادگاه نمود و به صادر کننده کپی این واخواست نامه ارسال خواهد شد.( در حال حاضر ارسال واخواست از طریق دفاتر خدمات قضایی صورت می گیرد)
چنانچه واخواست ظرف مهلت تعیین شده صورت نپذیرد سفته از حالت تجاری خارج می شود و اجرا گذاشتن آن همچون اسناد تجاری مذکور در قانون تجارت نیست و تنها به عنوان یک بدهی عادی مستند به سند عادی قابل مطالبه می باشد.
البته واخواست سفته دارای هزینه به نسبت بالایی است که عبارتنداز دو درصد ارزش سفته به طور مثال چنانچه سفته ای به ارزش صد میلیون تومان باشد دو درصد آن دو میلیون تومان است که می بایست جهت واخواست پرداخت گردد.
۲.با اقامه دعوای مدنی
با اقامه دعوای مدنی و تقدیم دادخواست به دادگاه حقوقی قابل مطالبه است که این شیوه نسبت به واخواست سفته دارای مراحل دادرسی نسبتا طولانی می باشد.
در رابطه با احقاق حق مربوط به طلب مالی, مقاله شناسایی محکوم علیه فراری را مطالعه کنید.
سفته الکترونیکی
سفته الکترونیکی یک سند تجاری است که به صورت الکترونیکی صادر شده و بموجب آن صادر کننده پرداخت مبلغی را در مقابل شخص دیگری متعهد می شود نحوه تکمیل و دریافت این سند اینترنتی با مراجعه به سامانه های پیش بینی شده برای انجام این امر بوده و پشت نویسی آن با انتخاب گزینه ظهرنویسی در سایت مربوطه و وارد کردن مشخصات شخص مورد نظر می باشد. البته زیرساخت های لازم برای این موضوع هنوز به طور کامل راه اندازی نشده و سامانه کاپ که به صدور سفته الکترونیکی اختصاص دارد در حال تکمیل سیستم فرایند الکترونیکی صدور است.
چکیده بحث
سفته یا فته طلب یک سند تجاری همانند چک می باشد. در عمل این سند تجاری جهت ضمانت اجرای تعهد ، ضمانت پرداخت اقساط، در بانک ها جزو مدارک مورد نیاز برای دریافت تسهیلات، قراردادهای بین موسسات اداری و شرکتها با پیمانکاران و کارمندان ،کاربرد بسیاری دارد.
مقاله مرتبط: نمونه دادخواست مطالبه وجه سفته واخواست شده
*منابع و ماخذ*
- قانون تجارت مصوب سال ۱۳۱۱
- کتاب حقوق تجارت جلد ۴ نشرسازمان چاپ و انتشارات وابسته به اوقاف و امور خیریه (دکتر ربیعا اسکینی)
