شاید این جمله را در دادگاه شنیده یا در رای صادرشده خوانده باشید : ” دادخواست قانونی تنظیم نشده است -” پس اگر به دنبال تنظیم یک دادخواست قانونی هستید ما دراین پست سعی می‌کنیم به صورت ساده و کوتاه مفهوم و شیوه تنظیم یک دادخواست محکه پسند براساس قانون آیین دادرسی مدنی و نیز تجربه عملی حضور در محاکم وسایرمنابع موجود را برای شما سروران توضیح دهیم.
در این مقاله موضوعات ذیل بررسی می شود:
- مفهوم دادخواست قانونی
- معنای ذینفع بودن
- مفهوم خواسته
- تنظیم دادخواست قانونی
- قوانین مرتبط با بحث دادخواست قانونی
مفهوم دادخواست قانونی
در دعاوی حقوقی تنظیم دادخواست نیازمند دانش حقوقی همراه با تجربه عملی در محاکم است. چون مسائل پیچیده حقوقی همانند قطعات یک پازل یا مانند مصالح ساختمانی بوده که می بایست با دقت بسیار و به درستی کنار یکدیگر قرار گیرند تا به نتیجه مطلوب برسد.همانگونه که بارها و بارها در مقاله های پیشین تاکید شد؛ دادخواست حقوقی حجر الاساس هر پرونده حقوقی است و اگر این سنگ اساسی به درستی در جای مخصوص خود قرار نگیرید ممکن است کل ساختمان یک پرونده با مشکل اساسی روبرو شود.
حال برخی موارد مهمی که مفهوم دادخواست قانونی توسط انها تعریف می شود را باذکرمثال های ملموسی بررسی می کنیم:
۱- خواهان علاوه بر ذکر دقیق مشخصات خود در دادخواست ؛ باید نام و مشخصات کامل خوانده یا خواندگان را در ستون مخصوص خود بنویسد. ذکر این نکته لازم است که دربرخی ازدعاوی؛ دادخواست باید به طرفیت همه افراد دخیل در دعاوی حقوقی -حتی اگر به تعداد همه افراد یک روستا باشند- مطرح شود . مثلا در دعوای اخذ به شفعه خواندگان این دعوا خریدار و فروشنده هستند یا دردعوای علیه ترکه متوفی خواندگان این دعوا تمامی ورثه متوفی می باشند.درنتیجه اگرهمه انها بعنوان خوانده در دادخواست قرارنگیرند؛ دادخواست به این علت رد و باطل می شود. چون قانونی تنظیم نشده است. (مستنبط از ماده ۶۰ قانون آیین دادرسی مدنی)
۲- اگرخواهان سفیه یا صغیر یا مجنون باشد دادخواست باید توسط نماینده قانونی خواهان یعنی قیم یا ولی یا وصی تقدیم شود.برهمین اساس علاوه بر ذکر مشخصات کامل نماینده قانونی؛ باید اصل سندی که مثبت سمت دادخواست دهنده است،هنگام ثبت در دفتر خدمات قضایی به پیوست دادخواست تقدیم شود.مثلا اگر ولی فرد مجنونی خواهان ابطال معامله منزل مولی علیه خود( مجنون) باشد، باید هنگام ثبت دادخواست سند اثبات کننده ولایت خود را ضمیمه دادخواست نماید.(مستفاد از ماده ۵۹ قانون ایین دادرسی مدنی)
۳- باید تمامی ادله مورد استناد خواهان در ستون مخصوص خود ذکرشود.اما باید توجه داشت که اگر تمامی ادله واستدلال ها درهمان برگ اولیه دادخواست ذکرشود؛این خطر وجود دارد که طرف دعوا یا وکیل او ازتمام این ادله – که می توان ان را به گلوله های دفاعی تشبیه کرد – اگاه یافته ودر نتیجه با اگاهی کاملی بتواند وسایل دفاعی خود را اماده کند. پس توصیه می شود درشرایط خاصی (شاید فقط یک وکیل حرفه ای این موارد و شرایط خاص را پیش بینی کند) از ذکر تمامی ادله و استدلال ها تا اولین جلسه رسیدگی در حد امکان خودداری شود ودرنتیجه از تمامی گلوله های دفاعی خود تا اخرین لحظه دادرسی به درستی استفاده شود.
معنای ذینفع بودن
با یک جمله سنگین شروع می کنیم: هر خواهانی نمی تواند ذینفع باشد اما هر ذینفع می تواند خواهان باشد. به عبارت دیگر هر شخصی نمی تواند در دعوای مدنی خواهان باشد مگر اینکه سود و نفعی در طرح دعوای در دادگاه داشته باشد. ذینفع درمفهوم حقوقی کسی است که از طرح دعوا نزد مراجع قضایی، نفع و فایده مشخصی می‌برد؛ پس منظور از ذینفعی خواهان که شرط لازم برای اقامه هر دعوای است، نفعی بالقوه و مستقیم نسبت به دعوی است؛ به گونه ای که در صورت صدور حکم، نفعی عاید خواهان شود. برهمین اساس اگر شخص، ذینفع نباشد، دادگاه دادخواست وی را به دلیل قانونی نبودن رد خواهد کرد.( بند ۱۰ ماده ۸۴ ماده ۲ قانون آیین دادرسی مدنی)
نکته دیگر در مورد ذینفع بودن خواهان این است که در دعاوی مدنی ذینفعی خواهان حتما باید مشروع و قانونی باشد.مثلا اگر شخصی دادخواست مطالبه وجه حاصل از قمار و شرطبندی یا سود حاصل از ربا را در دادگاه مطرح کند، دعوای خواهان قانونی و مسموع نخواهد بود.چون قمار و ربا در قانون ممنوع بوده و ذینفعی خواهان نیز مشروع و قانونی نخواهد بود.
از متن: هر خواهانی نمی تواند ذینفع باشد اما هر ذینفع می تواند خواهان باشد.
مفهوم خواسته
شاید مهم ترین وحساس ترین مسئله در هر پرونده مدنی تعیین دقیق خواسته و بهای آن باشد.
خواسته چیست؟
خواسته یعنی چیزی یا کاری است که خواهان از دادگاه حقوقی می خواهد. مثلا اگر خواهان بخواهد طرف خود را مجبور به انتقال رسمی ملک خریداری شده کند باید خواسته او در دادخواست تحت عنوان الزام به تنظیم سند رسمی تعیین و تنظیم شود.تشخیص خواسته در مواردی بسیار سخت و پیچیده است و باید در این موارد حتما با یک وکیل یا حقوقدان مشورت شود.چون اگر خواسته به طور قانونی و دقیق تعیین نشود علاوه بر رد دادخواست و سوختن هزینه دادرسی ، ممکن است حق خواهان به طور کلی ضایع شود.
بهای خواسته چیست؟
بهای خواسته همان ارزش ریالی خواسته خواهان می باشد.اصولا محاسبه هزینه دادرسی و دریافت آن از خواهان بر اساس مقدار تعیین شده بهای خواسته توسط خواهان است. درحال حاضر اگر بهای خواسته تا ۲۰ میلیون تومان باشد دعوا در صلاحیت شورای حل اختلاف خواهد بود و اگر بهای خواسته بیش از ۲۰ میلیون تومان باشد پرونده به دادگاه حقوقی ارجاع داده می شود.
به هر حال بهای خواسته مطابق ماده۶۱ قانون ایین دادرسی مدنی همان مبلغی است که خواهان در دادخواست قید می کند.باید توجه داشت که تعیین بهای خواسته افزون بر تجدیدنظرخواهی ، بر فرجام خواهی نیز تاثیر دارد.
مطابق ماده ۶۲ قانون ایین دادرسی مدنی بهای خواسته به ترتیب ذیل تعیین می شود:
۱- اگر خواسته پول رایج باشد، بهای ان همان مبلغ مورد مطالبه است.
۲- اگر خواسته ارز خارجی باشد بهای آن به نرخ رسمی بانک مرکزی در تاریخ تقدیم دادخواست محاسبه می شود.
۳- در دعوای چند خواهان که هریک قسمتی از کل را مطالبه می نماید بهای خواسته مساوی است با حاصل جمع تمام قسمتهایی که مطالبه می شود.
۴- در دعاوی راجع به منافع و حقوقی که باید در مواعد معین استیفا و یا پرداخت شود، بهای خواسته عبارت است از حاصل جمع تمام اقساط و منافعی که خواهان خود را ذی حق در مطالبه آن می داند.
۵- درصورتی که حق خواهان محدود به زمان معین نبوده و یا مادام العمر باشد بهای خواسته مساوی است با حاصل جمع منافع ده سال یا آنچه را که ظرف ده سال باید استیفا کند.
۶- در دعاوی مربوط به اموال منقول، بهای خواسته مبلغی است که خواهان در دادخواست معین می کند.
۷- دردعاوی مربوط به اموال غیرمنقول ونیز دعوای خلع ید انها مطابق بند ۱۲ ماده ۳ قانون وصول برخی از درامدهای دولت و مصرف ان براساس ارزش معاملاتی محاسبه می شود.
تنظیم دادخواست قانونی
تنظیم دادخواست قانونی یک کار تخصصی است همانگونه که تنظیم یک نسخه درمانی باید توسط پزشک و کادر درمانی انجام گیرد،برای تنظیم یک دادخواست قانونی و محکمه پسند باید به متخصص ان یعنی وکیل دادگستری و حقوقدان مراجعه نمود.بر همین اساس موسسه حقوقی نوران وکیل در راستای ارائه خدمت به مردم ایران زمین دراین زمینه دو کارانجام داده وانجام می دهد:
۱- قراردادن انواع دادخواست ها وسایر اوراق قضایی – تهیه شده توسط تیم تخصصی موسسه نوران وکیل- در وب سایت موسسه به صورت کاملا رایگان برای بازدیدکنندگان گرامی جهت آشنایی و نیز استفاده از ان در موارد مشابه است.
۲- تنظیم دادخواست ، شکوائیه ، لوایح دفاعی،اظهارنامه ها وانواع درخواست های قانونی به صورت تیمی و تخصصی در کوتاه ترین زمان ممکن با حداقل هزینه است. شما کافیست با ما تماس بگیرید یا در ایمیل موسسه یا در پلتفرم های داخلی و خارجی از جمله سروش ، روبیکا، ایتا ، واتساپ ، تلگرام واینستگرام مدارک و مشکل حقوقی خود را به صورت متنی یا صوتی برای ما ارسال کنید تا از خدمات موسسه حقوقی نوران وکیل استفاده نمایید.
در پایان ذکراین نکته خالی از لطف نیست که دربسیاری از کشورها به طورمثال در کشور مصر هرگونه عرض الحالی(دادخواست یا شکواییه یا اظهارنامه) می بایست توسط یک وکیل دادگستری تنظیم و با مهرو امضای او تایید شود که درغیراینصورت امکان ثبت عرض الحال دردادگاه وجود ندارد. این نکته هم فرهنگ استفاده از وکیل را درجامعه ترویج می دهد و هم اگراین اوراق طبق قانون به صورت نادرست تنظیم شود وبه ذیحق خسارتی وارد شود وکیل تنظیم کننده مسئول جبران خسارت خواهد بود. به هرحال متاسفانه در کشور ما به دلایل مختلفی از جمله عدم توجه ریشه ای قانونگذاربه حرفه وکالت و از همه مهم ترقصورخود کانون های وکلا در بسیاری از زمینه ها ، هنوز فرهنگ استفاده ازوکیل درجامعه ما به خوبی شناخته نشده است.
به امید فرداهای بهتر.
قوانین مرتبط با بحث دادخواست قانونی
از قانون آیین دادرسی مدنی
ماده ۵۱ – دادخواست باید به زبان فارسی در روی برگهای چاپی مخصوص نوشته شده وحاوی نکات زیر باشد:
۱- نام، نام خانوادگی، نام پدر، سن، اقامتگاه و حتی الامکان شغل خواهان.
تبصره – درصورتی که دادخواست توسط وکیل تقدیم شود مشخصات وکیل نیز باید درج گردد.
۲- نام، نام خانوادگی، اقامتگاه و شغل خوانده.
۳ – تعیین خواسته و بهای آن مگر آنکه تعیین بها ممکن نبوده و یا خواسته، مالی نباشد.
۴ – تعهدات و جهاتی که به موجب آن خواهان خود را مستحق مطالبه می داند بطوری که مقصود واضح و روشن باشد.
۵ – آنچه که خواهان از دادگاه درخواست دارد.
۶ – ذکر ادله و وسایلی که خواهان برای اثبات ادعای خود دارد، ازاسناد و نوشتجات و اطلاع مطلعین و غیره، ادله مثبته به ترتیب و واضح نوشته می شود و اگر دلیل، گواهی گواه باشد، خواهان باید اسامی و مشخصات و محل اقامت آنان را به طور صحیح معین کند.
۷ – امضای دادخواست دهنده و درصورت عجز از امضاء، اثر انگشت او.
تبصره ۱ – اقامتگاه باید با تمام خصوصیات ازقبیل شهر و روستا و دهستان و خیابان به نحوی نوشته شود که ابلاغ به سهولت ممکن باشد.
تبصره ۲ – چنانچه خواهان یا خوانده شخص حقوقی باشد، در دادخواست نام و اقامتگاه شخص حقوقی نوشته خواهد شد.
ماده ۵۲ – درصورتی که هریک از اصحاب دعوا، عنوان قیم یا متولی یا وصی یا مدیریت شرکت و امثال آنرا داشته باشد در دادخواست باید تصریح شود.
ماده ۵۳- در موارد زیر دادخواست توسط دفتر دادگاه پذیرفته می شود لکن برای به جریان افتادن آن باید به شرح مواد آتی تکمیل شود:
۱ – درصورتی که به دادخواست و پیوستهای آن برابر قانون تمبر الصاق نشده یا هزینه یادشده تادیه نشده باشد.
۲ – وقتی که بندهای (۲، ۳، ۴، ۵ و ۶) ماده (۵۱) این قانون رعایت نشده باشد.
ماده ۵۴ – در موارد یادشده در ماده قبل، مدیر دفتر دادگاه ظرف دو روز نقایص دادخواست را به طور کتبی و مفصل به خواهان اطلاع داده و از تاریخ ابلاغ به مدت ده روز به او مهلت می دهد تا نقایص را رفع نماید. چنانچه در مهلت مقرر اقدام به رفع نقص ننماید، دادخواست به موجب قراری که مدیر دفتر و در غیبت مشارالیه، جانشین او صادر می کند، رد می گردد. این قرار به خواهان ابلاغ می شود و نامبرده می تواند ظرف ده روز از تاریخ ابلاغ به همان دادگاه شکایت نماید. رای دادگاه دراین خصوص قطعی است.
ماده ۵۵ – در هر مورد که هزینه انتشار آگهی ظرف یک ماه از تاریخ ابلاغ اخطاریه دفتر تادیه نشود، دادخواست به وسیله دفتر رد خواهد شد. این قرار ظرف ده روز از تاریخ ابلاغ قابل شکایت دردادگاه می باشد، جز در مواردی که خواهان دادخواست اعسار از هزینه دادرسی تقدیم کرده باشد که دراین صورت مدت یک ماه یادشده، از تاریخ ابلاغ دادنامه رد اعسار به نامبرده محسوب خواهد شد.
ماده ۵۶- هرگاه در دادخواست، خواهان یا محل اقامت او معلوم نباشد ظرف دو روز از تاریخ رسید دادخواست به موجب قراری که مدیر دفتر دادگاه و در غیبت مشارالیه جانشین او صادرمی کند، دادخواست رد می شود.
ماده ۵۷- درصورتی که اسناد به زبان فارسی نباشد، علاوه بررونوشت یا تصویر مصدق، ترجمه گواهی شده آن نیز باید پیوست دادخواست شود. صحت ترجمه و مطابقت رونوشت با اصل را مترجمین رسمی یا مامورین کنسولی حسب مورد گواهی خواهند نمود.
ماده ۵۸- اگر دادخواست توسط ولی، قیم، وکیل و یا نماینده قانونی خواهان تقدیم شود، رونوشت سندی که مثبت سمت دادخواست دهنده است، به پیوست دادخواست تسلیم دادگاه می گردد.
ماده ۵۹- دادخواست و کلیه برگهای پیوست آن باید در دونسخه و درصورت تعدد خوانده به تعداد آنها به علاوه یک نسخه تقدیم دادگاه شود.
ماده ۶۰- بهای خواسته از نظر هزینه دادرسی و امکان تجدیدنظرخواهی همان مبلغی است که در دادخواست قید شده است، مگر اینکه قانون ترتیب دیگری معین کرده باشد.
ماده ۶۲- بهای خواسته به ترتیب زیر تعیین می شود:
۱ – اگر خواسته پول رایج ایران باشد، بهای آن عبارت است از مبلغ مورد مطالبه، و اگر پول خارجی باشد، ارزیابی آن به نرخ رسمی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران در تاریخ تقدیم دادخواست بهای خواسته محسوب می شود.
۲ – در دعوای چند خواهان که هریک قسمتی از کل را مطالبه می نماید بهای خواسته مساوی است با حاصل جمع تمام قسمتهایی که مطالبه می شود.
۳ – در دعاوی راجع به منافع و حقوقی که باید در مواعد معین استیفا و یا پرداخت شود، بهای خواسته عبارت است ازحاصل جمع تمام اقساط و منافعی که خواهان خود را ذی حق در مطالبه آن می داند.
درصورتی که حق نامبرده محدود به زمان معین نبوده و یا مادام العمر باشد بهای خواسته مساوی است با حاصل جمع منافع ده سال یا آنچه را که ظرف ده سال باید استیفا کند.
۴ – در دعاوی راجع به اموال، بهای خواسته مبلغی است که خواهان دردادخواست معین کرده وخوانده تا اولین جلسه دادرسی به آن ایراد و یا اعتراض نکرده مگر اینکه قانون ترتیب دیگری معین کرده باشد.
*منابع*
