اقاله و نمونه قرارداد آن اقاله به چه معناست؟
وکیل حقوقی: اقاله یا تفاسخ اصطلاحی حقوقی است که به توافق دو طرف یک قرارداد برای برهم زدن و از میان بردن آثار آن در آینده اشاره دارد.
موضوعاتی که در این مقاله بررسی می‌کنیم:
اقاله به چه معناست؟
معنای لغوی اقاله، “رهایی” است. در اصطلاح حقوقی، اقاله یا تفاسخ به معنای توافق و رضایت دو طرف یک قرارداد برای برهم زدن و از میان بردن آثار آن در آینده است.
وکیل آنلاین در ادامه تعریف اقاله می‌گوید:
در واقع، اقاله خود نوعی عقد است که اثر قهقرایی دارد؛ یعنی آثار عقد قبلی را به حالت سابق آن برمی‌گرداند.
به‌عنوان مثال، در عقد بیع: فروشنده، مالک ثمن (پول) و خریدار، مالک مبیع (مالی مانند خودرو یا ملک) می‌شود.
حال اگر عقد بیع توسط فروشنده و خریدار اقاله شود، آثار عقد بیع، یعنی مالکیت ثمن و مبیع، به حالت قبل از آن بازمی‌گردد.
لازم به ذکر است که اقاله یکی از سه سبب اصلی انحلال قرارداد به‌شمار می‌رود و در کنار خیارات (مانند خیار عیب، تدلیس و…) و انفساخ (انحلال قهری قرارداد) قرار می‌گیرد.
چند نکته مهم در مورد اقاله
وکیل آنلاین به چند نکته مهم در مورد اقاله اشاره می‌کند:
نکته اول:
ماده ۲۶۴ قانون مدنی اقاله را در زمره اسباب سقوط تعهدات آورده است. بر همین اساس، تعهد را با اقاله می‌توان ساقط کرد.
برای مثال، تعهد فروش یک ملک (قولنامه) را می‌توان قبل از انعقاد عقد بیع، با تراضی دو طرف اقاله نمود.
نکته دوم:
در حقوق ما، اقاله گاه وسیله‌ی ایجاد تعهد به‌عنوان بدل عوضین، یعنی ثمن (پول) و مبیع (کالا) اصلی می‌شود.
ماده ۲۸۶ قانون مدنی بیان می‌کند:
“تلف یکی از عوضین، مانع اقاله نیست. در این صورت، به‌جای آن چیزی که تلف شده است، مثل آن در صورت مثلی بودن و قیمت آن در صورت قیمی بودن داده می‌شود.”
بدین ترتیب، نه‌تنها اقاله تعهدی را ساقط نمی‌کند، بلکه تعهدی را به وجود می‌آورد.
نکته سوم:
عقود تشریفاتی مانند عقد ازدواج، عقد وقف و عقد ضمان (ضمانت) را نمی‌توان اقاله کرد.
دلایل عدم امکان اقاله این عقود:
- نکاح را به دلیل ارتباط با نظم عمومی جامعه نمی‌توان اقاله کرد.
- ضمان را به علت منافع شخص ثالث نمی‌توان اقاله کرد.
- وقف را به دلیل نفع اشخاص ثالث و نظم عمومی جامعه نمی‌توان اقاله کرد.
برای مثال: جهت انحلال عقد نکاح باید تشریفات قانونی انجام شود:
- ثبت دادخواست و مراجعه به دادگاه
- ارجاع به داوری
- صدور گواهی عدم امکان سازش یا حکم طلاق
- مراجعه به دفترخانه‌ی رسمی طلاق جهت اجرای صیغه‌ی طلاق
نکته چهارم:
اقاله با فسخ متفاوت است. گرچه نتیجه‌ی نهایی این دو یکی است، اما اقاله با تراضی انجام می‌شود، درحالی‌که فسخ به‌صورت یک‌طرفه و با اراده‌ی یک‌طرف عقد محقق می‌شود.
تفاوت اقاله و فسخ:اقاله جزو عقود است.
فسخ جزو ایقاعات است و یک‌طرفه انجام می‌شود.
توصیه نوران وکیل برای مشاوره حقوقی آنلاین
در صورتی که برای تنظیم لایحه حرفه‌ای، ارائه دفاعیه مناسب یا مشاوره در هرگونه مسائل حقوقی نیاز به کمک دارید، توصیه می‌کنیم از خدمات مشاوره حقوقی آنلاین نوران وکیل استفاده کنید. این موسسه با تیمی از وکلای با تجربه و متخصص، خدمات حقوقی متنوعی را ارائه می‌دهد که شامل تنظیم لوایح حرفه‌ای، ارائه مشاوره درباره اعتراضات تجدیدنظر و رسیدگی به مسائل حقوقی پیچیده است.چرا مشاوره حقوقی آنلاین نوران وکیل؟صرفه‌جویی در زمان و هزینه: با امکان دسترسی آنلاین، نیازی به مراجعه حضوری نیست و می‌توانید از هر کجا که هستید، با وکلای حرفه‌ای مشورت کنید.دسترسی به تیم متخصص: وکلای موسسه نوران وکیل تجربه و تخصص کافی در زمینه لوایح قضایی، تجدیدنظرخواهی و سایر امور حقوقی دارند و به شما کمک می‌کنند بهترین راهکار را بیابید.پاسخگویی سریع: تیم حقوقی نوران وکیل آماده است تا در کوتاه‌ترین زمان ممکن به سوالات و مشکلات شما پاسخ دهد و لایحه یا درخواست مورد نظر شما را به‌طور حرفه‌ای تنظیم و ارسال کند.شفافیت در ارائه خدمات حقوقی: نوران وکیل در تمامی مراحل پرونده، اطلاعات لازم درباره روند دادرسی و جزئیات پرونده را به موکلین ارائه می‌دهد تا آن‌ها بتوانند تصمیمات آگاهانه‌تری بگیرند.
مشاوره آنلاین و رایگان موسسه حقوقی نوران وکیل
نمونه قرارداد اقاله
در ادامه یک نمونه قرارداد اقاله – تنظیم‌شده توسط تیم حقوقی نوران وکیل – را برای شما قرار دادیم. برای تنظیم انواع قراردادهای قانونی و محکمه‌پسند کافی‌ست از طریق مشاوره آنلاین مؤسسه واقع در سمت راست پایین صفحه وبسایت اقدام کنید تا همکاران ما به‌صورت تخصصی شما را راهنمایی نمایند.
تاریخ تنظیم: ۲۵/۱/۱۴۰۴
طرف اول قرارداد: کارفرما: خانم ……………….. به نشانی: …………………………………………………
طرف دوم قرارداد: شرکت …………………. به نشانی: ……………………………………………………..
موضوع قرارداد (مورد اقاله): قرارداد خدمات رشد کسب و کار با توافق طرفین و با رضایت کامل و میل قلبی، و در کمال صحت و سلامت عقل به‌وسیله هر دو طرف در تاریخ ……………….. فسخ و اقاله گردید.
عوض اقاله: آقای / خانم……………… مبلغ ۱۵ میلیون تومان (۱۵۰ میلیون ریال) طی چک بانکی به شماره …………… مورخ …………. به آقای / خانم ……………. پرداخت نمود.
شرایط اقاله:
۱) طرفین اقرار می‌نمایند که از بابت مبالغ پرداختی هیچ‌گونه طلبی از یکدیگر ندارند. از تاریخ تنظیم این اقاله‌نامه، قرارداد مذکور منحل و از درجه اعتبار ساقط بوده و هیچ‌گونه ارزش قانونی ندارد. ضمناً طرفین قرارداد متعهد گردیدند که از تاریخ تنظیم این اقاله‌نامه هیچ‌گونه حقی (قانونی – مالی و رسانه‌ای) نسبت به قرارداد و یکدیگر نداشته و نخواهند داشت. طرفین حق هرگونه مطالبه یا دادخواهی در ارتباط با این قرارداد را از خود ساقط نمودند. این اقاله‌نامه در مورد طرفین، وکیل، و قائم‌مقام قانونی آنان علی‌الخصوص وراث آنان نافذ، معتبر، و لازم‌الاجرا می‌باشد.
۲) طرفین متعهد نمودند که حق افشای هیچ اطلاعاتی درباره این قرارداد و همکاری قبلی در فضای مجازی و حقیقی را ندارند.
۳) طرفین هیچ‌گونه مسئولیت قراردادی و قانونی نسبت به ضرر و زیان آینده ندارند.
امضا و مهر کارفرما: ……………………………
امضا و مهر مربی: ……………………………
امضای شاهد: ……………………………
قوانین و مقررات مرتبط با بحث اقاله
از قانون مدنی
ماده ۲۸۳ – بعد از معامله، طرفین می توانند بتراضی آن را اقاله و تفاسخ کنند.
ماده ۲۸۴ – اقاله به هر لفظ یا فعلی واقع می شود که دلالت بر بهم زدن معامله کند.
ماده ۲۸۵ – موضوع اقاله ممکن است تمام معامله واقع شود یا فقط مقداری از مورد آن.
ماده ۲۸۶ – تلف یکی از عوضین، مانع اقاله نیست در این صورت به جای آن چیزی که تلف شده است، مثل آن در صورت مثلی بودن و قیمت آن در صورت قیمی بودن داده می شود.
ماده ۲۸۷ – نماآت و منافع منفصله که از زمان عقد تا زمان اقاله در مورد معامله حادث می شود مال کسی است که به واسطه عقد مالک شده است ولی نماآت متصله مال کسی است که در نتیجه اقاله مالک می شود.
ماده ۲۸۸ – اگر مالک بعد از عقد در مورد معامله تصرفاتی کند که موجب ازدیاد قیمت آن شود، در حین اقاله به مقدار قیمتی که به سبب عمل او زیاد شده است مستحق خواهد بود.
نظریه مشورتی
به نقل از: مهدی داودآبادی، وکیل دادگستری
تاریخ نظریه: ۱۳۹۹/۱۰/۱۵
شماره نظریه: ۷/۹۹/۱۴۱۱
استعلام:
همان‌گونه که استحضار دارید، مطابق ماده ۳۶۳ قانون مدنی، وجود خیار فسخ برای متبایعین یا وجود اجلی برای تأدیه ثمن، مانع انتقال نیست. حال چنانچه در مردادماه، به عقد بیع صحیح شرعی و قانونی، یک باب منزل مسکونی به ثمن معلوم به فروش رسد و خریدار در آبان‌ماه همان سال، آن را به شخص ثالث منتقل نماید، مالکین جدید نیز در دی‌ماه، ملک مبحوث‌عنه را به عقد بیع به دیگری انتقال دهند و خریدار اولیه (مردادماه) در بهمن‌ماه همان سال و با استفاده از خیار فسخ (غبنی بودن معامله)، مبادرت به اعمال خیار در خصوص معامله اول بنماید.
با توجه به مقدمه بالا، استدعا دارم به سؤالات ذیل پاسخ و نظریه آن اداره محترم را اعلام فرمایید:
سؤالات:
۱. آیا اثر فسخ معامله به مانند اقاله از زمان اعمال است؟ یا آن‌که به مانند بطلان، اثر قهقرائی دارد؟
۲. تکلیف قانونی معاملات صورت‌گرفته در فاصله زمانی بعد از عقد اول و قبل از فسخ (از مرداد تا بهمن‌ماه) از لحاظ حقوقی چیست؟
۳. آیا از احکام اقاله مندرج در ماده ۲۸۶ قانون مدنی، بنا به وحدت ملاک، می‌توان در مورد فسخ معامله نیز استفاده کرد؟
به عبارت دیگر، آیا احکام اقاله به فسخ معامله نیز تسری‌پذیر است؟
۴. آیا انتقال به اشخاص ثالث در فاصله زمانی پس از عقد اول و قبل از اعمال فسخ، از مصادیق تلف مبیع محسوب می‌گردد؟
۵. در فرض مثبت بودن پاسخ، تکلیف قانونی مغبون نسبت به غابن چیست؟
در صورت تلقی تلف حکمی مبیع، مغبون بایستی قیمت چه زمانی را به غابن پرداخت نماید؟
نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه
۱. بین اقاله، شرط فاسخ و شرط فسخ، در صورت اعمال توسط ذی‌حق، از حیث آثار تفاوتی وجود ندارد و همگی این‌ها موجب انحلال عقد از زمان اقاله، تحقق شرط فاسخ یا اعمال حق فسخ است و متعاقباً استرداد عین عوضین در صورت وجود و مثل یا قیمت آن‌ها در صورت تلف ضروری است.
۲، ۳ و ۴. با توجه به حکم مقرر در ماده ۴۵۴ قانون مدنی مبنی بر این‌که:
«هرگاه مشتری مبیع را اجاره داده باشد و بیع فسخ شود، اجاره باطل نمی‌شود…»
و ماده ۴۵۵ همان قانون که مقرر می‌دارد:
«اگر پس از عقد بیع، مشتری تمام یا قسمتی از بیع را متعلق حق غیر قرار دهد، مثل این‌که نزد کسی رهن گذارد، فسخ معامله موجب زوال حق شخص مزبور نخواهد شد…»
و همچنین با در نظر گرفتن دیگر مواد قانون مدنی مانند ملاک ماده ۲۸۶ و مواد ۲۸۷، ۳۶۳ و ۳۶۴ این قانون:
تصرف طرفی که در اثر عقد، مالک شده است، در موضوع تملیک نافذ بوده و فسخ یا انفساخ بعدی به آن صدمه نمی‌زند؛ مگر این‌که برخلاف آن به‌طور ضمنی یا صریح تراضی شده باشد یا خریدار اول صریحاً یا ضمناً برای مدت معینی، حق انتقال به غیر را از خود سلب کرده باشد.
بنابراین، در فرض پرسش که پس از انتقال بعدی مورد معامله توسط خریدار، معامله اول فسخ شده است، از آن‌جایی که این امر موجب فسخ معامله دوم نمی‌شود، در خصوص استرداد مورد معامله، مانند تلف مورد معامله است (تلف حکمی) و خریدار مکلف است حسب مورد، مثل یا قیمت مورد معامله را به فروشنده مسترد کند.
۵. با توجه به مراتب یاد شده و با استفاده از ملاک ماده ۴۶ قانون اجرای احکام مدنی مصوب ۱۳۵۶، در فرض سؤال که مال قیمی است؛ قیمت آن با تراضی طرفین و در صورت عدم تراضی، با ارجاع امر به کارشناس و بر اساس قیمت روز مبیع تعیین می‌شود و خریدار به پرداخت آن ملزم می‌شود.
جمع‌بندی
اقاله یکی از مهم‌ترین ابزارهای حقوقی برای برهم‌زدن توافقات قراردادی به‌صورت دوطرفه و با تراضی است. در این مقاله با مفهوم اقاله و قرارداد آن، تفاوت آن با فسخ، نکات کلیدی حقوقی و محدودیت‌های قانونی آن آشنا شدیم. همچنین یک نمونه قرارداد اقاله بررسی شد و به مواد مهم قانون مدنی و نظریه‌های مشورتی حقوق‌دانان و اداره کل حقوقی قوه قضاییه در مورد آثار اقاله و فسخ پرداختیم.
در نهایت، دانستیم که اقاله نه‌تنها یک راهکار مناسب برای حل‌وفصل مسالمت‌آمیز اختلافات قراردادی است، بلکه در بسیاری از موارد، بهترین گزینه برای جلوگیری از طرح دعوا و اطاله دادرسی خواهد بود. البته برای تنظیم صحیح و اجرای مطمئن اقاله، مشاوره با یک وکیل متخصص قراردادها ضرورتی انکارناپذیر است.مؤسسه حقوقی نوران وکیل با تجربه بالا در حوزه قراردادها، آماده ارائه خدمات مشاوره، تنظیم قرارداد و پیگیری حقوقی پرونده‌های مربوط به اقاله و انحلال قراردادهاست.
سوالات متداول:
۱- اقاله چیست و چه تفاوتی با فسخ دارد؟
اقاله توافق دوطرفه برای برهم‌زدن قرارداد است، در حالی که فسخ یک‌طرفه و با اختیار قانونی انجام می‌شود. اقاله عقد است و فسخ ایقاع.
۲- آیا اقاله باعث از بین رفتن آثار عقد پیشین می‌شود؟
بله، اقاله به‌طور کلی آثار عقد را از زمان توافق طرفین از بین می‌برد و مال‌ها به وضعیت پیش از عقد بازمی‌گردند.
۳- آیا اقاله همه نوع قرارداد را شامل می‌شود؟
خیر، برخی عقود مانند نکاح، وقف و ضمان به دلایل خاصی (نظم عمومی یا حقوق اشخاص ثالث) قابل اقاله نیستند.
۴- در صورت تلف موضوع قرارداد، آیا باز هم اقاله امکان‌پذیر است؟
طبق ماده ۲۸۶ قانون مدنی، بله. در این صورت، مثل یا قیمت مال تلف‌شده باید پرداخت شود.
۵- آیا انتقال ملک توسط خریدار قبل از فسخ معامله مانع فسخ می‌شود؟
خیر، طبق نظریه اداره حقوقی قوه قضاییه، انتقالات پیش از فسخ همچنان نافذ بوده و فسخ اثر قهقرایی ندارد، مگر توافق خلاف آن شده باشد.
۶- در صورت تلف حکمی مبیع پس از فسخ، چگونه خسارت محاسبه می‌شود؟
در اموال قیمی، قیمت روز مال توسط کارشناس یا با تراضی تعیین شده و پرداخت آن به فروشنده الزامی است.
۷- مؤسسه حقوقی نوران وکیل چگونه می‌تواند در اقاله و نمونه قرارداد آن به موکلین خود کمک کند؟
مؤسسه حقوقی نوران وکیل با تیمی متشکل از وکلای باتجربه، متخصص در دعاوی قراردادها و انحلال آن‌ها، خدمات جامع و دقیقی را در حوزه اقاله به موکلین خود ارائه می‌دهد. این خدمات شامل موارد زیر است:
- تنظیم حرفه‌ای و قانونی قرارداد اقاله: وکلای نوران وکیل با تسلط کامل بر قوانین مدنی، به‌ویژه مواد ۲۸۳ تا ۲۸۸، قراردادهای اقاله را به‌گونه‌ای تنظیم می‌کنند که هم محکمه‌پسند باشد و هم حقوق طرفین به‌درستی حفظ شود.
- بررسی امکان‌سنجی اقاله قراردادها: پیش از اقدام به تنظیم اقاله، شرایط حقوقی، آثار و پیامدهای آن توسط وکیل بررسی می‌شود تا از بروز تعارضات احتمالی در آینده جلوگیری گردد.
- مشاوره حقوقی تخصصی در خصوص تفاوت اقاله با فسخ، انفساخ و سایر اسباب انحلال قراردادها: گاهی مسیر درست، اقاله نیست؛ وکلای نوران وکیل دقیقاً مشخص می‌کنند کدام ابزار حقوقی برای وضعیت شما مناسب‌تر است.
- پیگیری امور حقوقی در صورت بروز اختلاف در اجرای اقاله: اگر پس از توافق، یکی از طرفین به تعهدات ناشی از اقاله عمل نکند، وکلای موسسه از طریق مراجع قضایی موضوع را پیگیری می‌کنند.
- حفظ منافع موکل در شرایط خاص: مانند زمانی که موضوع قرارداد تلف شده یا مورد معامله به شخص ثالث انتقال یافته است، نوران وکیل راهکارهای قانونی مثل مطالبه قیمت روز، استناد به تلف حکمی و یا اخذ خسارت را به کار می‌گیرد.
- ارائه مشاوره آنلاین فوری و دقیق: با خدمات آنلاین نوران وکیل، شما می‌توانید بدون نیاز به حضور فیزیکی، از هرکجا که هستید، با کارشناسان حقوقی موسسه ارتباط بگیرید و مشاوره تخصصی دریافت کنید.
منابع
قانون مدنی
کتاب قواعد عمومی قرارداد ها جلد پنجم ( انحلال قرارداد) دکتر ناصر کاتوزیان
