نوران وکیل > مقالات > ازدواج و طلاق > نکاح منقطع (متعه) چیست؟
نکاح منقطع یا ازدواج موقت یا متعه

نکاح منقطع (متعه) چیست؟

نکاح در حقوق ایران بر دو قسم است: نکاح دائم و نکاح منقطع که آن را متعه یا نکاح موقت ( ازدواج موقت) نیز می گویند. قانون مدنی در باب نکاح موقت از فقه امامیه پیروی کرده است.جالب است بدانید که :در فقه عامه( اهل تسنن) با اینکه نوعی نکاح موقت مورد قبول آنها است(نکاح مِسیار) ولی این نوع نکاح را معتبر نمی شناسند. درنظام حقوقی جمهوری اسلامی ایران، نکاح دائم را که مبنای تشکیل خانواده است مورد حمایت قرار داده است و برای این نوع نکاح(موقت) خلاء قانونی بسیاری احساس می شود.
حال در این مقاله با توجه به موضوعات ذیل به این نوع نکاح می پردازیم:

تعریف نکاح منقطع

نکاح موقت از بسیاری جهات مانند نکاح دائم است. همان طور که از عنوان این نوع ازدواج آشکار است مدت آن محدود به زمان مشخصی است.مثلا دو روز یا ۱۰ سال. اجرای این نوع عقد نیاز به تشریفات خاصی ندارد و می‌توان با مراجعه به دفتر خانه ازدواج رسمی از مسئول دفتر خانه تقاضا کرد که صیغه محرمیت را بخواند و در یک دفترچه عادی آن را مکتوب ، مهر و امضا کند.

به هر حال شکی نیست که نکاح منقطع با همه فوایدی که دارد ( کتاب زناشویی و اخلاق برتراند راسل ،ترجمه ابراهیم یونسی چاب سوم تهران ۱۳۴۷ ص ۱۵۶ به بعد مراجعه شود) نمی‌توان جای نکاح دائم را بگیرد. چون تشکیل خانواده بدان گونه که کانون آسایش و آرامش و تربیت فرزندان شایسته و اتحاد کامل زن و مرد باشد،فقط با نکاح دائم میسر است.

مقاله مرتبط برای مطالعه بیشتر:  فسخ نکاح

ویژگی های نکاح منقطع

مستفاد از ماده ۱۱۱۳ قانون مدنی درعقد موقت،اصولا زن حق نفقه ندارد. ظاهرا این عدم استحقاق نفقه بارزترین تفاوت عقد موقت با عقد دائم است.

یعنی در عقد موقت الزام شوهر بر پرداخت نفقه ریشه قراردادی دارد و در صورتی حکم به آن داده می‌شود که دوطرف قبل از عقد یا در ضمن عقد بر آن توافق کرده باشند. اما در عقد دائم الزام شوهر به پرداخت نفقه مربوط به عقد نکاح و خود به خود است.
در زیر ویژگی های دیگر نکاح موقت اورده می شود:
-در نکاح موقت زن و شوهر از یکدیگر ارث نمی برند( مستنبط از مواد۹۴۰ و۱۰۷۷ قانون مدنی)
-تعیین مدت در نکاح منقطع شرط لازم است و اگر مدت در نکاح ذکر نشود بی شک نکاح واقع نخواهد شد.( ماده ۱۰۷۵ قانون مدنی)
– در این نوع نکاح ،مقررات طلاق اجرا نمی شود و جدایی زن و مرد با انقضاء یا بذل مدت یا فسخ نکاح تحقق می یابد.( مستنبط از ماده ۱۱۲۰ قانون مدنی)
– عده زوجه منقطعه پس از جدایی از شوهر در هر حالتی دو طهر است ،درحالی که عقده در نکاح دائم سه طهر می باشد.
– تعیین مهر از شرایط اساسی نکاح موقت است و در این نوع نکاح عدم ذکر مهریه در عقد موجب بطلان عقد است و هرگاه شوهر قبل از نزدیکی تمام مدت باقی مانده نکاح را ببخشد، باید نصف مهریه را بدهد.(مواد ۱۰۹۵ و ۱۹۷ قانون مدنی)

اگر در ضمن عقد موقت شرط شود که شوهر ملزم به پرداخت نفقه است،اما نفقه مورد توافق را پرداخت نکند، زوجه چه راه کار قانونی دارد؟

  در پاسخ می توان گفت:در صورتی که شوهر نفقه مشروط را نپردازد و الزام او نیز ممکن نباشد ، زن می تواند با تقدیم دادخواست الزام به بذل مدت در دادگاه خانواده به ویژه در صورتی که به عسر و حرج زن منتهی شود، خود را از بند این عقد رها کند.

موارد ثبت الزامی

ثبت رسمی عقد در دفترخانه ازدواج در نکاح دائم الزامی است و در صورت تخلف از این امر ،برای مرد مجازات کیفری پیش بینی شده است. اما در نکاح موقت این الزام وجود ندارد و عملا این نوع نکاح به صورت عادی انجام می شود.
حال با توجه به وقوع مشکلاتی در این نوع ازدواج از قبیل باردار شدن زوجه و عدم تحمل مسئولیت ان توسط مرد ، قانونگذار برای حفظ حقوق زن مقررات جدیدی وضع کرده است.با این حال همچنان خلاء قانونی در باب این نوع ازدواج بسیار احساس می شود.
برهمین اساس در ماده ۲۱ قانون حمایت خانواده جدید نکاح موقت را تابع موازین شرعی و مقررات قانون مدنی دانسته و ثبت آن را در موارد زیر الزامی اعلام کرده است:

  1.  باردارشدن زوجه
  2.  توافق طرفین
  3. شرط ضمن عقد(یعنی در هنگام عقد شرط شده باشد که عقد باید ثبت رسمی شود)

لازم به ذکر است در هر سه حالت بالا، در صورت استنکاف زوج یا زوجه از ثبت رسمی عقد، ذینفع می تواند دادخواست الزام به ثبت رسمی نکاح را علیه طرف مقابل در دادگاه خانواده مطرح کند.

چکیده بحث

چکیده بحث نکاح موقت یا متعه، یک رابطه شرعی است که قانونگذار ما به تبعیت از فقه امامیه، آن را در قانون به رسمیت شناخته است. اما متاسفانه باتوجه به کمبود مواد قانونی در این نوع ازدواج عملا شاهد حدوث مشکلاتی به ویژه برای زنان هستیم.

مواد قانونی مرتبط با بحث عقد موقت

از قانون حمایت خانواده مصوب ۹۱

ماده۲۱ – نظام حقوقی جمهوری اسلامی ایران در جهت محوریت و استواری روابط خانوادگی، نکاح دائم را که مبنای تشکیل خانواده است مورد حمایت قرار می دهد.

نکاح موقت نیز تابع موازین شرعی و مقررات قانون مدنی است و ثبت آن در موارد زیر الزامی است:

  1.  باردارشدن زوجه
  2.  توافق طرفین
  3.  شرط ضمن عقد

از قانون مدنی

ماده ۱۰۷۶ – مدت نکاح منقطع باید کاملا معین شود.

ماده ۱۰۷۵ – نکاح وقتی منقطع است که برای مدت معینی واقع شده باشد.

ماده ۱۱۱۳ – در عقد انقطاع، زن حق نفقه ندارد مگر اینکه شرط شده یاآنکه عقد مبنی بر آن جاری شده باشد.

ماده ۱۰۹۵ – در نکاح منقطع عدم مهر در عقد موجب بطلان است.

ماده ۱۰۹۶ – در نکاح منقطع موت زن در اثناء مدت موجب سقوط مهرنمی شود و همچنین است اگر شوهر تا آخر مدت با او نزدیکی نکند.

ماده ۱۰۹۷ – در نکاح منقطع هرگاه شوهر قبل از نزدیکی تمام مدت نکاح را ببخشد باید نصف مهر را بدهد.

ماده ۱۰۹۸ – در صورتی که عقد نکاح اعم از دائم یا منقطع باطل بوده ونزدیکی واقع نشده زن حق مهر ندارد و اگر مهر را گرفته شوهرمی تواند آن را استرداد نماید.

 

*منابع و ماخذ*

اشتراک گذاری در facebook
اشتراک گذاری در twitter
اشتراک گذاری در linkedin
اشتراک گذاری در google
اشتراک گذاری در whatsapp
اشتراک گذاری در telegram
اشتراک گذاری در email