در پُست مربوط به نمونه دادخواست اعسار از محکوم به ( مهریه و دیه) به توضیح مختصری در این باب اکتفا نمودیم. حال در این مقاله کوتاه به معنای اعسار و انواع اعسار می پردازیم.
اعسار به معنی عدم توانایی مالی و یا عدم دسترسی به اموال را می گویند و به شخصی که این حالت را دارا باشد معسر گفته می شود.
معسر بودن بر دونوع است: نسبی و مطلق
معسر* نسبی به این معنا است که فرد قادر به پرداخت یک جا و کامل دیون خود نباشد ولی قادر است به صورت قسطی دیون خود را پرداخت نماید. اما معسر مطلق یعنی فرد به طور کلی توانایی پرداخت هیچ مالی را نداشته باشد حتی توانای پرداخت به صورت اقساط را نیز ندارد. ظاهرا معسر مطلق در قوانین موضوعه شناخته نشده است و معمولا در رویه محاکم به این نوع اعسار توجهی نمی شود.
نمونه شکواییه: جرم ادعای اعسار به دروغ
انواع اعسار طبق قانون
اعسار از هزینه دادرسی
خواهان جهت ثبت دادخواست نخستین در دادگاه حقوقی باید هزینه ای معادل ۳.۵ درصد خواسته،( در دعاوی مالی) جهت هزینه دادرسی را پرداخت نماید.
معسر از هزینه دادرسی کیست؟مطابق ماده ۵۰۴ قانون ایین دادرسی مدنی معسر از هزینه دادرسی کسی است که به واسطه عدم کفایت دارایی یا عدم دسترسی به مال خود به طورموقت قادر به تادیه هزینه دادرسی نیست.
ادعای اعسار از پرداخت هزینه دادرسی به دو روش انجام می شود:
- طبق رویه موجود ضمن و همراه دادخواست( درخواست) نخستین یا تجدیدنظر یافرجام مطرح می شود.
- ممکن است این ادعا به موجب دادخواست جداگانه مطرح شود.
درصورتی که دلیل اعسار شهادت شهود باشد، باید شهادت کتبی حداقل دونفر ازاشخاصی که از وضعیت مالی و زندگانی او مطلع می باشند به دادخواست ضمیمه شود.( فایل فرم استشهادیه اعسار از هزینه دادرسی را از اینجا دانلود کنید)
مطابق تبصره ماده ۵۰۵ قانون ایین دادرسی مدنی افراد تحت پوشش کمیته امداد امام و مددجویان مستمری‌بگیر سازمان بهزیستی کشور با ارائه کارت مددجویی و تأییدیه رسمی مراجع مزبور از پرداخت هزینه دادرسی معاف می‌باشند.
لازم به ذکر است مطابق ماده ۵ قانون حمایت خانواده و نیز ماده ۵ ایین نامه اجرای ان، منحصرا در دعاوی مربوط به خانواده (از جمله حضانت ، طلاق ،نفقه و….) درصورت عدم تمکن مالی هریک از اصحاب دعوا ، دادگاه بدون نیاز به تشریفات دادرسی و صدور حکم اعسار می تواند پس از احراز مراتب و با توجه به اوضاع واحوال، وی را از پرداخت هزینه دادرسی، حق الزحمه کارشناسی، حق الزحمه داوری و سایر هزینه ها معاف یا پرداخت آنها را به زمان اجرای حکم موکول کند.
پس ازاثبات اعسار از هزینه دادرسی معسر می تواند از مزایای زیر استفاده نماید:
- معافیت موقت از تادیه تمام یا قسمتی از هزینه دادرسی در مورد دعوایی که برای معافیت ازهزینه آن ادعای اعسار شده است.
- حق داشتن وکیل معاضدتی و معافیت موقت از پرداخت حق الوکاله
اعسار از محکوم به
هرگاه به موجب رای دادگاه فرد محکوم به پرداخت دین، خسارت و یا هر هزینه دیگر شود و توانایی پرداخت آن را نداشته باشد می تواند طی تشریفاتی اقدام به ارائه دادخواست اعسار بعد از صدور اجرائیه نماید.
جهت مطالعه بیشتر در باب این موضوع به پست نمونه دادخواست اعسار از محکوم به مراجعه شود.
لازم به ذکر است مستنبط از ماده ۷ قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی هرگاه ملائت فعلی یا سابق خواهان اعسار از محکوم به ( مدیون) نزد دادگاه محرز نباشد یا خوانده دعوای اعسار( طلبکار) نتواند ملائت فعلی یا سابق او را ثابت کند ادعای اعسار با سوگند مدیون( خواهان دعوای اعسار) مطابق تشریفات مقرر در قانون آیین دادرسی مدنی پذیرفته می شود.
سوالی که ممکن است مطرح شود این است که ایا تاجر می تواند ادعای اعسار نماید؟!
مستنبط از دو ماده ۱۵ قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی و ماده ۵۱۲ قانون ایین دادرسی مدنی از تجار و اشخاص حقوقی دادخواست اعسار پذیرفته نمی شود و این افراد برای ارائه دادخواست اعسار می بایست اعلام ورشکستگی نمایند و هرگونه دادخواست اعسار از جانب این افراد مطرح شود به موجب قانون قابل رسیدگی نخواهد بود.
اصطلاحات حقوقی به کار رفته:
معسر: کسی است که بواسطه عدم کفایت دارائی یا دسترسی نداشتن به مال خود قادر به پرداخت هزینه دادرسی یا دیون خود اعم از محکوم به ، اوراق لازم الاجرا ثبت و مالیات نباشد.ملاک معسر بودن این است که مدیون دفعه واحده نتواند بدهی یا هزینه دادرسی را بدهد لذا تقسیط و اعسار قابل جمع است.
قوانین مرتبط با بحث اعسار
از قانون آیین دادرسی مدنی
ماده ۵۰۴ – معسر از هزینه دادرسی کسی است که به واسطه عدم کفایت دارایی یا عدم دسترسی به مال خود به طورموقت قادر به تادیه آن نیست.
ماده ۵۰۵ – ادعای اعسار از پرداخت هزینه دادرسی ضمن درخواست نخستین یا تجدیدنظر یافرجام مطرح خواهد شد. طرح این ادعا به موجب دادخواست جداگانه نیز ممکن است. اظهارنظردرمورد اعسار از هزینه تجدید نظرخواهی و یا فرجامخواهی با دادگاهی می باشد که رای مورددرخواست تجدید نظر و یا فرجام را صادر نموده است.
تبصره ـ افراد تحت پوشش کمیته امداد امام خمینی (ره) و مددجویان مستمری‌بگیر سازمان بهزیستی کشور با ارائه کارت مددجویی و تأییدیه رسمی مراجع مزبور از پرداخت هزینه دادرسی معاف می‌باشند.
ماده ۵۰۶ – درصورتی که دلیل اعسار شهادت شهود باشد، باید شهادت کتبی حداقل دونفر ازاشخاصی که از وضعیت مالی و زندگانی او مطلع می باشند به دادخواست ضمیمه شود.
در شهادتنامه، مشخصات و شغل و وسیله امرار معاش مدعی اعسار و عدم تمکن مالی او برای تادیه هزینه دادرسی با تعیین مبلغ آن باید تصریح شده و شهود منشا اطلاعات و مشخصات کامل واقامتگاه خود را به طور روشن ذکر نمایند.
ماده ۵۰۷ – مدیر دفتر ظرف دو روز از تاریخ وصول دادخواست اعسار، پرونده را به نظر قاضی دادگاه می رساند تا چنانچه حضور شهود را درجلسه دادرسی لازم بداند به مدعی اعسار اخطارشود که در روز مقرر شهود خود را حاضر نماید.
مدیر دفتر نسخه دیگر دادخواست را برای طرف دعوای اصلی ارسال و درضمن روز جلسه دادرسی را تعیین و ابلاغ می نماید. به هرحال حکم صادره درخصوص اعسار حضوری محسوب است.
ماده ۵۰۸ – معافیت از هزینه دادرسی باید برای هر دعوا به طور جداگانه تحصیل شود ولی معسر می تواند در تمام مراحل مربوط به همان دعوا از معافیت استفاده کند.
ماده ۵۰۹ – درمورد دعاوی متعددی که مدعی اعسار بریک نفر همزمان اقامه می نماید حکم اعساری که نسبت به یکی از دعاوی صادر شود نسبت به بقیه دعاوی نیز موثر خواهد بود.
ماده ۵۱۱ – هرگاه مدعی اعسار در دعوای اصلی محکوم له واقع شود و از اعسار خارج گردد، هزینه دادرسی از او دریافت خواهد شد.
ماده ۵۱۲ – از تاجر، دادخواست اعسار پذیرفته نمی شود. تاجری که مدعی اعسار نسبت به هزینه دادرسی می باشد باید برابر مقررات قانون تجارت دادخواست ورشکستگی دهد. کسبه جزء مشمول این ماده نخواهند بود.
ماده ۵۱۳ – پس ازاثبات اعسار، معسر می تواند از مزایای زیر استفاده نماید:
۱ – معافیت موقت از تادیه تمام یا قسمتی از هزینه دادرسی در مورد دعوایی که برای معافیت ازهزینه آن ادعای اعسار شده است.
۲ – حق داشتن وکیل معاضدتی و معافیت موقت از پرداخت حق الوکاله.
ماده ۵۱۴ – هرگاه معسر به تادیه تمام یا قسمتی از هزینه دادرسی متمکن گردد، ملزم به تادیه آن خواهد بود همچنین اگر با درآمدهای خود بتواند تمام یا قسمتی از هزینه دادرسی را بپردازد دادگاه بادرنظر گرفتن مبلغ هزینه دادرسی و میزان درآمد وی و هزینه های ضروری زندگی مقدار و مدت پرداخت هزینه دادرسی را تعیین خواهد کرد.
از قانون نحوه اجرای محکومیت های مالی
ماده ۶ – معسر کسی است که به دلیل نداشتن مالی به جز مستثنیات دین، قادر به تأدیه دیون خود نباشد.
تبصره – عدم قابلیت دسترسی به مال در حکم نداشتن مال است. اثبات عدم قابلیت دسترسی به مال برعهده مدیون است.
ماده ۷ – در مواردی که وضعیت سابق مدیون دلالت بر ملائت وی داشته یا مدیون در عوض دین، مالی دریافت کرده یا به هر نحو تحصیل مال کرده باشد اثبات اعسار برعهده اوست مگر اینکه ثابت کند آن مال تلف حقیقی یا حکمی شده است در این صورت و نیز در مواردی که مدیون در عوض دین، مالی دریافت نکرده یا تحصیل نکرده باشد هر گاه خوانده دعوای اعسار نتواند ملائت فعلی یا سابق او را ثابت کند یا ملائت فعلی یا سابق او نزد قاضی محرز نباشد ادعای اعسار با سوگند مدیون مطابق تشریفات مقرر در قانون آیین دادرسی مدنی پذیرفته می شود.
ماده ۱۱ – در صورت ثبوت اعسار، چنانچه مدیون متمکن از پرداخت به نحو اقساط شناخته شود، دادگاه ضمن صدور حکم اعسار با ملاحظه وضعیت او مهلت مناسبی برای پرداخت می دهد یا حکم تقسیط بدهی را صادر می کند. در تعیین اقساط باید میزان درآمد مدیون و معیشت ضروری او لحاظ شده و به نحوی باشد که او توانایی پرداخت آن را داشته باشد.
تبصره ۱ – صدور حکم تقسیط محکومٌ به یا دادن مهلت به مدیون، مانع استیفای بخش اجرا نشده آن از اموالی که از محکومٌ علیه به دست می آید یا مطالبات وی نیست.
تبصره ۲ – هر یک از محکوم ٌله یا محکومٌ علیه می توانند با تقدیم دادخواست، تعدیل اقساط را از دادگاه بخواهند. دادگاه با عنایت به نرخ تورم براساس اعلام مراجع رسمی قانونی کشور یا تغییر در وضعیت معیشت و درآمد محکومٌ علیه نسبت به تعدیل میزان اقساط اقدام می کند.
مقاله مرتبط: قوانین مربوط به ممنوعیت خروج از کشور و همچنین شرایط رفع ممنوع الخروجی
از قانون حمایت خانواده و آیین نامه اجرای آن
ماده۵ – درصورت عدم تمکن مالی هریک از اصحاب دعوی دادگاه می تواند پس از احراز مراتب و با توجه به اوضاع واحوال، وی را از پرداخت هزینه دادرسی، حق الزحمه کارشناسی، حق الزحمه داوری و سایر هزینه ها معاف یا پرداخت آنها را به زمان اجرای حکم موکول کند. همچنین در صورت اقتضاء ضرورت یا وجود الزام قانونی دایر بر داشتن وکیل، دادگاه حسب مورد رأساً یا به درخواست فرد فاقد تمکن مالی وکیل معاضدتی تعیین می کند.
تبصره – افراد تحت پوشش کمیته امداد امام خمینی (ره) و مددجویان سازمان بهزیستی کشور از پرداخت هزینه دادرسی معاف می باشند
ماده ۵ ایین نامه اجرایی: احراز عدم تمکن مالی اصحاب دعوی، موضوع ماده ۵ قانون، به تشخیص دادگاه است و نیاز به تشریفات دادرسی و حکم اعسار ندارد. در صورت نیاز، دادگاه در وقت فوق العاده تحقیقات لازم را انجام خواهد داد.
.
*منابع *
