مهر یا صداق که به فارسی کابین گفته شده است ،مالی است که زن بر اثر ازدواج مالک ان می گردد و نوعی الزام قانونی است که بر عهده شوهر قرار می گیرد.نهاد مهر مختص حقوق اسلامی است و در حقوق غربی نمی توان نظیر ان را یافت.
اگرچه تعیین مهریه های سنگین که به تازگی معمول شده عیوبی دارد ولی ،مهریه در عرف نشانه ارج و احترامی است که مرد برای زن قائل است و نیز تضمینی برای دوام ازدواج به شمار می آید.
تعیین مقدار مهریه ممکن است به ثالث با تراضی زوجین واگذار شود و نیز ممکن است پرداخت مهریه برعهده ی ثالث قرار گیرد، ولی الزام شوهر به پرداخت مهریه از بین نمی رود و ثالث در حکم ضامن شوهر در پرداخت مهریه است.
حال در این مقاله موضوعات ذیل بررسی می شود:
- انواع مهر در قانون مدنی
- رجوع زوجه بعد از بذل و بخشش مهریه
- حق حبس زوجه در مهریه
- نحوه مطالبه مهریه در قانون
- چکیده بحث
انواع مهر در قانون مدنی
دو نوع مهر بر مبنای استطاعت مالی زوج موجود می باشد
۱. مهر عند المطالبه : یعنی زوجه هر زمان که بخواهد بدون توجه به وضعیت مالی زوج مهر خود را مطالبه کند
۲. مهر عند الاستطاعه: یعنی زوجه زمانی می تواند مهر خود را مطالبه کند که زوج توانایی مالی برای پرداخت مهر را داشته باشد که عملا دادگاه در حالتی که زوج توانایی کافی در پرداخت نداشته باشد باید در پرونده مهریه بدون تقدیم دادخواست اعسار از طرف زوج رای به تقسیط مهریه بدهد
سه نوع مهر بر مبنای نوع عقد و حدوث نزدیکی موجود می باشد
۱.مهر المسمی یعنی مهری که در ضمن عقد نکاح نوع ، جنس و مقدار ان توسط دو طرف مشخص شده باشد مثلا ۲۰۰ عدد سکه بهار ازادی یا یک باب منزل مسکونی با مساحت۲۰۰ متر مهر زوجه می باشد. که دراین حالت در صورت عدم انجام نزدیکی، زوجه مستحق نصف مهر المسمی خواهد بود
۲. مهرالمثل : در صورتی که میزان مهریه زن ، در عقد نکاح ذکر نشده باشد و طرفین هیچ توافقی بر این مبنا انجام نداده باشند و نیز بین طرفین نزدیکی انجام شده باشد، برای زن، مهرالمثل تعیین می شود. ماده ۱۰۸۷ قانون مدنی مهرالمثل را تعریف کرده است.
مورد دومی که زن مهرالمثل دریافت می کند ، این است که مهریه ای که در عقدنامه مشخص شده باشد ، معلوم نباشد و یا ارزش مادی نداشته باشد که در ماده ۱۱۰۰ قانون مدنی این نکته به روشنی بیان شده است : ” در صورتی مهرالمسمی مجهول باشد یا مالیت نداشته باشد یا ملک غیر باشد در صورت اول و دوم زن مستحق مهرالمثل خواهد بود. برای تعیین مهرالمثل ، وضعیت زن مورد توجه قرار می گیرد و با توجه به شان زن و وضعیت خانوادگی او توسط کارشناس رسمی دادگستری مهرالمثل محاسبه می شود.
۳. مهرالمتعه : در ماده ۱۰۹۳ این نوع مهر تعریف شده است : ” هرگاه مهر در عقد ذکر نشده باشد و شوهر قبل از نزدیکی و تعیین مهر زن خود را طلاق دهد، زن مستحق مهرالمتعه است ” بنابراین در مورد این که مهرالمتعه به زن تعلق می گیرد یا خیر ، دو شرط باید وجود داشته باشد:
اول این که مهریه در زمان نکاح مشخص نشده باشد ، و دومی این که پیش از این که زن و مرد باهم ارتباط زناشویی داشته باشند ، طلاق بگیرند .
برای تعیین میزان مهرالمتعه ، بر خلاف مهر المسمی ، وضعیت اقتصادی مرد مورد توجه قرار می گیرد نه وضعیت زن. ماده ۱۰۹۴ قانون مدنی به این نکته اشاره کرده است : ” برای تعیین مهرالمتعه حال مرد از حیث غنا و فقر ملاحظه می شود.
مقاله مرتبط: همه چیز درباره فسخ نکاح
امکان رجوع زوجه بعد از بذل و بخشش مهریه
عمل بذل و بخشش مهریه توسط زوجه یک عمل حقوقی بوده ، که این عمل در قانون مدنی بعنوان عقد هبه شناخته می شود. عقد هبه در اصطلاح فقها عبارت از تملیک مجانی مال است و هبه در قانون مدنی( ماده ۷۵۹)بدین معناست که شخصی مالی( کلمه مال شامل دین و منفعت هم می باشد) را به طور رایگان و مجانی به شخص دیگری تملیک و واگذار کند. پس می توان گفت هر بخششی هبه می باشد..دراینکه هبه عقدی جایز است یا لازم اختلاف وجود دارد. جایز یعنی دو طرف می توانند هر زمانی که مایل بوده عقد را منحل کرده و از تراضی خود رجوع کنند. ولی انچه مسلم است این که هبه با مرگ یکی از دو طرف منحل نمی شود و حق رجوع هبه کننده(واهب) از بین می رود.
نکته مهم در عقد هبه این است که هبه عقدی عینی می باشد و قبض و اقرار به تحویل مال هبه شده( عین موهوبه) لازم می باشد که در غیر این صورت هبه واقع نمی شود.
حال سوال این است ایا زوجه بعد از بذل و بخشش مهریه ی خود می تواند از بخشش خود رجوع کند یا خیر؟
با توجه توضیحات بالا زوجه در مواردی می تواند از بذل رجوع کنید و در مواردی نیز نمی تواند.
مواردی که زوجه می تواند پس از بخشش مهر از ان رجوع کند:
۱. اگر زوج بعد از بخشش مهر توسط زوجه تصریح بر قبض مهر نکند چون قبض از شرایط صحت عقد هبه می باشد که در این حالت فرض می شود که اصلا بخششی صورت نگرفته است و عقد هبه باطل می باشد.
۲. اگر زوجه در هنگام بخشش و بذل که معمولا در دفاتر اسناد رسمی انجام می شود از لفظ هبه بطور عام و مطلق استفاده کند .چون هبه غیر قابل رجوع در قانون منحصر به موارد محدودی می شود که شامل این فرض نمیشود. طبق ماده قانون مدنی هبه به پدر و مادر یا فرزندان و هبه معوض غیر قابل رجوع می باشد.
۳.در صورتی که زوجه اهلیت تصرف نداشته باشد .طبق ماده ۷۶۹ قانون مدنی واهب( زوجه) باید برای معامله وتصرف در مال خود اهلیت داشته باشد.پس اگر زوجه صغیر و غیر رشید یا مجنون باشد هبه مهر باطل خواهد بود.
۴.اگر زوجه در ازای طلاق، مهر خود را هبه کند باید در مدت عده( سه طهر یا ۳ ماه و ۱۰ روز) به مهر رجوع کند.
برای کسب اطلاعات بیشتر مقالات انواع طلاق و طلاق به درخواست زن را مطالعه نمایید.
مواردی که زوجه نمی‌تواند پس از بخشش مهر از ان رجوع کند:
۱. اگر هبه ی مهر معوض باشد. یعنی زوجه در ازای بخشش مهر مالی شرط کرده باشد.چون طبق بند ۲ ماده ۸۰۳ قانون مدنی هبه معوّض غیر قابل رجوع است.
۲. اگر در متن اقرار به بذل وبخشش مهر ، لفظ ابراء مهریه اورده شود. چون ابراء ذمه شخصی از دین بمعنای سقوط تعهد شخص ابراء شده است و عمل ابراء غیر قابل رجوع می باشد
حق حبس زوجه در مهریه
حق حبس چیست؟
در عقود معوض ( قراردادهای غیر مجانی ) که دو طرف باید تعهدی را در قبال هم ایفا کنند، می‌توانند تا ایفای تعهد طرف مقابل، از انجام تعهد خود امتناع کنند. به این حق که به واسطه ماده۳۷۷ قانون مدنی به آن‌ها اعطا شده، حق حبس گفته می‌شود. در ماده ۱۰۸۵ قانون مدنی آمده است که اگر مهریه زن حال باشد، او می‌تواند تا وقتی که مهریه به او پرداخت نشده، از ایفای وظایف خود در مورد شوهر اجتناب کند و این امتناع او را از دریافت نفقه محروم نخواهد کرد. منظور از انجام وظایف خود همان تکمین خاص( نزدیکی) می باشد
شروط استفاده ی زوجه از حق حبس
- مهریه باید حال( عند المطالبه) باشد. اگر پرداخت مهر مدت‌دار و دارای زمان خاصی باشد، زوجه در زمان تعیین شده حق مطالبه آن را خواهد داشت و چون حق حبس مربوط به زمان عقد نکاح است، زوجه در صورتیکه مهر او حال نباشد نمی‌تواند از حق حبس استفاده کند.
- اگر مهر مدت‌دار نباشد، به محض وقوع عقد زوجه مالک مهر است و در صورت نقد بودن مهریه می‌تواند آن را مطالبه کند و تا زمانیکه مرد مهریه را پرداخت نکرده ، زن می‌تواند حق حبس خود را اعمال نماید. لازم به ذکر است که اگر زوج از پرداخت نفقه خودداری کند، زوجه طبق قانون جدید خانواده حق شکایت کیفری خواهد داشت.
زوجه در صورتی حق حبس خواهد داشت که پیش از دریافت مهریه وظایف زناشویی خود را ایفا نکرده باشد. بر همین اساس اگر زوجه از زوج تمکین خاص کند، حق حبس او ساقط می‌شود و پس از آن دیگر نمی‌تواند برای دریافت مهریه از تمکین و اجرای وظایف زناشویی خود امتناع نماید و در صورت امتناع از تمکین مستحق نفقه نخواهد
نحوه مطالبه مهریه در قانون
زوجه هم از دادگاه محل اقامت خود و هم از دفتر ازدواج رسمی که عقد در آن جا انجام شده است، می‌تواند مهریه را مطالبه کند و به تعبیر دیگر مهریه را به اجرا بگذارد. در این خصوص چند نکته حائز اهمیت است:
۱ – امکان مطالبه همه مهریه هم از دادگاه خانواده و هم از طریق اداره اجرای ثبت میسر نیست به عبارت دیگر یک دین را نمی توان از دو مرجع مطالبه کرد. عملا باتوجه به قانون مدنی جدید زوجه مکلف است اول ازطریق دفتر ازدواج رسمی اقدام کند. که اجرائیه ثبتی توسط دفتر ازدواج رسمی علیه اموال زوج صادر می شود و در حالتی که زوج هیچگونه مالی نداشته باشد و اجرای ثبتی ممتنع شود ان وقت زوجه می تواند از طریق دادگاه اقدام کند.
۲ – اما می توان قسمتی از مهریه را از اداره اجرای ثبت تقاضای اجرا کرد و برای قسمتی دیگر از طریق دادخواست مطالبه مهریه و دادگاه اقدام کرد. مطالبه همزمان مهریه از دو مرجع در اینجا درست است و مصداق دارد.
مثلا : کل مهریه ۵۰۰ سکه است زوجه می تواند ۳۹۰ سکه را از طریق دفترخانه ازدواج و اداره اجرای ثبت اسناد اجرا بگذارد و ۱۱۰ سکه دیگر را از دادگاه خانواده با دادن دادخواست به طرفیت شوهر اقدام کند.
نمونه دادخواست مطالبه مهرالمثل زوجه را در این مقاله بخوانید
چکیده بحث
چکیده : در ازدواج دائم تعیین مهریه شرط صحت عقد ازدواج نیست و نوعی هدیه از طرف مرد به زن می باشد. پس بر خلاف تصور بعضی از غربیان، مهریه بهای فروش زن نیست. مهر انواع مختلفی می تواند داشته باشد.مهر المثل، مهر المسمی و مهر المتعه که زن به محض وقوع عقد نکاح مالک ان شده و می تواند هر تصرفی در ان داشته باشد.
دادخواست‌های مرتبط با این مقاله: نمونه دادخواست تعدیل اقساط مهریه از جانب زوجه ( زن) و همچنین نمونه دادخواست تعدیل اقساط مهریه از جانب زوج (مرد)
*منابع و ماخذ*
