در مقاله پیشین به مراسم نامزدی مسیحیان ایران پرداختیم. حال در این مقاله مسائل مربوط به ازدواج این عزیزان طبق مقررات احوال شخصیه مسیحیان پروتستان ایران مصوب ۱۳۸۷/۷/۳ برابر با ۲۴ سپتامبر۲۰۰۸ میلادی را بررسی می کنیم. لازم به ذکر است طبق اصل ۱۳ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران مسیحیان ایرانی در حدود قانون در انجام مراسم دینی خود آزادند و در احوال شخصیه و تعلیمات دینی بر طبق آیین خود عمل می کنند. همچنین برای زن و شوهر مسیحی در قانون نسبت به هم حقوق و وظایفی دارند که این مقاله شرح داده شده است.
در صورت علاقمندی می‌توانید این مقاله را نیز مطالعه فرمایید آداب و رسوم و قوانین حقوقی ازدواج ایرانیان زرتشتی
در این مقاله موضوعات ذیل بررسی می شود:
ازدواج
مطابق ماده ۱۱ ایین نامه احوال شخصیه مسیحیان ایران عقد ازدواج پس از تسلیم گواهی ذیل که به وسیله پزشک مورد اعتماد کلیسا صادر شده باشد میسر خواهد بود:
۱- گواهی صحت مزاج و صحت عقل( عدم جنون)
۲- گواهی عدم اعتیاد به مواد مخدر
۳- گواهی عدم اعتیاد به مشروبات الکلی
مستنبط از ماده۱۲ آیین نامه اصولا سن ازدواج برای دختران ۱۸ سال تمام خورشیدی و برای پسران ۲۰ سال تمام خورشیدی می باشد و قبل از این سن ازدواج ممنوع است. با این حال مطابق شق دوم ماده ۱۲ در موارد استثنایی که مصالحی اقتضا نماید، کلیسا می‌تواند با معافیت از شرط سن موافقت نماید، ولی به هیچ وجه به دختران کمتر از ۱۶ سال تمام خورشیدی، و پسران کمتر از ۱۸سال تمام خورشیدی، اجازه ازدواج داده نخواهد شد.
مطابق ماده۱۳ آیین نامه ازدواج دختر باکره، در هر سنی که باشد، با موافقت والدین امکان‌پذیرخواهدبود.
حال اگر در مورد موافقت یا مخالفت با ازدواج، بین دختر باکره و پدر یا مادر یا وصی یا قیم اختلافی بروز نماید، مطابق شق دوم ماده ۱۳ ایین نامه حل اختلاف به کلیسا ارجاع خواهد گردید و کلیسا پس از رسیدگی‌های لازم و تحقیق از دختر و پدر و مادرش و مرد مورد نظر، تصمیم لازم را اتخاذ خواهد نمود. تصمیم کلیسا در این موارد، قطعی و لازم‌الاجرا می‌باشد.
مطابق ماده ۱۴ آیین نامه در موارد ذیل کلیسا قائم‌مقام والدین بوده و پس از تحقیقات لازم، موافقت یا مخالفت خود را با ازدواج دختر باکره اعلام خواهد نمود. تصمیم کلیسا در این موارد، قطعی و لازم‌الاجرا خواهد:
۱- هرگاه پدر و یا مادر و یا قیم یا وصی دختر باکره، بدون عذر و علت موجه از دادن اجازه خودداری نمایند،
۲- هرگاه والدین در شهر و یا کشور محل سکونت دختر باکره حاضر نباشند،
۳- هرگاه به هر علتی از علل (ازجمله حَجْر والدین مثلا جنون ) و جلب نظر موافق یا مخالف آنها با ازدواج دخترشان میسر نباشد.
مستنبط از تبصره یک ماده ۱۴ آیین نامه در مورد دخترخوانده باکره ، رعایت مقررات این ماده و نیز اجازه مادر و پدرخوانده او در هنگام ازدواج لازم می باشد.
سوالی که می توان مطرح کرد: در صورتی که دختر باکره مسیحی، با وجود مخالفت کلیسا و یا والدین خود، برای اولین بار بدون رضایت آنها ازدواج کند،تکلیف این ازدواج چیست؟
در پاسخ می توان گفت : مستفاد از تبصره دو ماده ۱۴ آیین نامه چنین ازدواجی غیرنافذ می‌باشد. که در این مورد، کلیسا یا پدر و یا مادر دختر، حق تقاضای فسخ این ازدواج را از دادگاه خواهند داشت.
لازم به ذکر است که طبق تعریف ارائه شده در ماده ۲۵ آیین نامه ، عقد ازدواج یا زناشویی در مسیحیت باید حتما دائمی باشد و مستنبط از ماده ۱۹ این آیین نامه ازدواج موقت وجود ندارد و در صورت وقوع عقد موقت این ازدواج باطل است.
تشریفات قانونی ازدواج
طبق ماده ۲۵ آیین نامه عقد ازدواج یک عقد دائمی و عهد و پیمان مقدس کلیسایی، اجتماعی و خانوادگی تعریف شده و در ادامه این ماده رعایت تشریفات ذیل در عقد ازدواج مسیحیت ضروری اعلام شده است:
۱- ازدواج باید توسط مقام روحانی، یعنی کشیش انجام شود.
۲- مراسم ازدواج باید با رعایت قواعد و عادات متداول کلیسایی انجام شود
۳- مراسم ازدواج باید در حضور سه شاهد و دو معرف انجام شود.
در فرضی که زن یا مرد یا هر دو، کر و یا لال باشند مطابق ماده ۲۹ آیین نامه ایماء و اشاره یا اظهارات غیر لفظی که به طور صریح و واضح، که به تأیید کارشناس برسد، مؤید قصد و رضای آنها در امر ازدواج باشد، برای انجام مراسم عقد کافی خواهدبود.
در صورت کور بودن زن و یا مرد طبق ماده ۳۰ آیین نامه ، باید هویت زن و مرد محرز و مسلم باشد، به ترتیبی که هیچ یک از آنها نسبت به هویت و شخص طرف مقابل شک و شبهه یا تردید نداشته باشد.
دو نکته پایانی در مورد تشریفات ازدواج:
- قبل از انجام مراسم ازدواج، عاقد باید دقت نماید که کلیه شرایط مصرح در مواد فوق، مراعات شده و تمامی مدارک لازم، تهیه و تسلیم کلیسا شده باشد.(ماده ۲۶ آیین نامه)
- سر دفتر ازدواج کلیسایی مکلف است پس از انجام مراسم ازدواج نام و مشخصات زن و شوهر و شروط ازدواج را در دفتر رسمی ازدواج کلیسا طبق قوانین کشور به ثبت برساند و عقدنامه را در دو نسخه تهیه کرده و یک نسخه از عقدنامه را به شوهر و نسخه دیگر را به زن تحویل دهد.( مواد ۲۷ و ۲۸ آیین نامه)
وکالت در ازدواج
مستنبط از ماده ۳۱ آیین نامه اصولا در حالت عادی مراسم ازدواج می بایست با حضور فیزیکی مرد و زن انجام شود و انجام مراسم ازدواج به صورت وکالتی و نمایندگی جایز نیست.
اما در موارد استثنایی، از جمله غیبت زن و یا مرد، انجام مراسم ازدواج با وکالت و نمایندگی هریک از آنها بلامانع خواهد بود؛ به هر حال مطابق ماده ۳۱ آیین نامه انجام مراسم ازدواج از طریق وکالت مشروط به موارد ذیل است:
۱- وکالت‌نامه باید دارای اعتبار قانونی باشد.بعبارت دیگر وکالت نامه باید قانونی تنظیم شده باشد
۲- وکالت نامه باید مورد قبول کلیسا قرار بگیرد.
۳- وکالت نامه باید مورد تایید سردفتر ازدواج قرار گرفته باشد
۴- در احراز هویت و نام و مشخصات زن و مرد و وکیل یا وکلای آنها، تردیدی برای کلیسا و عاقد وجود نداشته باشد.
سوالی که می توان مطرح کرد: هرگاه وکیل یا وکلای زن یا مرد، از حدود اختیارات خود تجاوز نمایند، مثلا شخص دیگری را به عقد موکل خود درآورده یا شرایط نامساعدی را در سند ازدواج قید کرده باشند حکم این ازدواج چیست؟
در پاسخ می توان گفت : مطابق ماده۳۲ آیین نامه در این حالت ، چنین عقدی غیر نافذ بوده و صحت آن منوط به تنفیذ عقد توسط موکل یا موکلین خواهد بود.
موانع ازدواج
در ادامه این مقاله به بررسی موانع ازدواج می پردازیم که طبق آیین نامه احوال شخصیه مسیحیان ایران موجب ممنوعیت یا محدودیت ازدواج برای اشخاص خاصی می شود.
یکم – ︎ممنوعیت ازدواج با محارم
بر اساس مواد ۱۵ و ۱۶ آیین نامه احوال شخصیه مسیحیان ایران ازدواج با خویشاوندان نسبی و سببی زیر که محارم شخص می‌باشند، اگرچه قرابت حاصل از زنا باشد، ممنوع و باطل است:
۱- پدر، مادر، اجداد پدری، اجداد مادری،
۲- خواهران، برادران، اعم از تنی یا ناتنی یا رضاعی
۳- فرزندان خواهران و برادران،
۴-فرزندان و نواده‌های هر شخص
۵-، مادرزن، پدرشوهر، دایی، خاله، عمه، عمو.
۶-مطابق ماده۱۹ آیین نامه ازدواج بـا مرد زن‌دار یا زن شـوهردار، یـا ازدواج غیـردائم(موقت) ممنـوع وباطل است.
دوم – محدودیت ازدواج فامیلی
مستنبط از ماده ۱۷ ایین نامه احوال شخصیه مسیحیان ایران ازدواج خویشاوندی (مثل وصلت میان دختر عمو با پسر عمو یا دختر دایی با پسر دایی و…) باتوجه به سنت های دینی کلیسا مقرون به مصلحت نبوده و در اصطلاح فقهی مکروه می باشد. برهمین اساس ماده فوق بیان می دارد:
با توجه به اینکه طبق سنت‌های کلیسایی و بررسی‌های خانوادگی و تحقیقات علمی، ازدواج عموزاده‌ها، عمه‌زاده‌ها، خاله‌زاده‌ها و دایی‌زاده‌ها با یکدیگر، دربعضی موارد در سلامت جسمانی و روانی فرزندان آنها اثرات نامساعد و نامطلوبی خواهد داشت، بنابراین از دواج بین فرزندان عموها، عمه‌ها، خاله‌ها و دایی‌ها با یکدیگربه طور خلاصه ازدواج بین خویشاوندان طبقه‌های یک و دو و سه از هر درجه که باشد، مقرون به‌مصلحت نمی‌باشد.》
سوم – ︎ممنوعیت تعدد ازدواج
از مطالعه ماده ۱۸ آیین نامه به این نکته پی می بریم که مشابه ازدواج در آیین زرتشتی, تک همسری برای زوجین مسیحی از اصول اساسی عقد ازدواج می باشد. برهمین اساس ماده فوق الذکر اعلام می دارد که:《هر مرد یا زن مسیحی پروتستان، تحت هر شرایط و در هر زمان، می‌تواند فقط یک همسر داشته باشد. بنابراین، تعدد زوجات یا تعدد ازدواج (چند زن یا چند شوهر داشتن) ، یعنی ازدواج مرد مسیحی با زن دوم یا بیشتر و ازدواج زن مسیحی با شوهر دوم یا بیشتر در زمان واحد، باطل و مردود می‌باشد》
چهارم- ︎ممنوعیت ازدواج اشخاص دیوانه
مطابق ماده ۲۰ آیین نامه ازدواج اشخاص ذیل ، تا زمانی که به گواهی پزشک مورد اعتماد کلیسا معالجه نشده‌اند، ممنوع می‌باشد:
۱-اشخاص دیوانه یا مختل‌المشاعر
۲- اشخاصی که به‌بیماریهای مسری یا درمان‌ناپذیر مبتلا می‌باشند
لیکن مطابق تبصره ماده ۲۰ ایین نامه ازدواج اشخاص مختل‌المشاعر یا دیوانه، در صورت صلاح دید پدر یا مادر یا وصی یا قیم آنها، با گواهی و موافقت پزشک مورد اعتماد و موافقت کلیسا، امکان‌پذیر خواهدبود.
پنجم – ︎ممنوعیت ازدواج مجدد در صورت طلاق
مطابق ماده ۲۱ ایین نامه ازدواج با مرد یا زن مسیحی که قبلاً ازدواج کرده و طبق تصمیم کلیسا، مقصر یا گناهکار شناخته شده و طلاق داده شده باشد جایز نیست و باید با اجازه همان کلیسا انجام شود و چنانچه کسی که از ازدواج محروم‌شده مخالف نظر کلیسا باشد، می‌تواند به‌طرفیت کلیسا دادخواست به دادگاه خانواده بمنظور اجازه ازدواج تقدیم نماید. ولی ازدواج با مرد یا زن مطلقه که بدون تقصیر و گناه تلقی گردیده، بلامانع می‌باشد.
ششم – ︎ممنوعیت ازدواج با غیر مسیحی
زوجین( پسر و دختر) باید هر دو مسیحی باشند و ازدواج با غیر مسیحی چه برای پسر و چه برای دختر مجاز نیست. بر همین اساس ماده ۲۲ آیین نامه در این باره می گوید:《نظر به اهمیت ازدواج و لزوم حفظ و ثبات خانواده مسیحی که کانون پرورش و تربیت فرزندان می‌باشد، شایسته است که هر فرد مسیحی با پسر یا دختر مسیحی (از جنس مخالف) ازدواج کند؛ بنابراین ازدواج با زن یا مرد غیرمسیحی، مجاز نمی‌باشد.》
هفتم – ︎ممنوعیت ازدواج با اجبار و اکراه
ازدواج باید با رضایت کامل و اراده مستقل مرد و زن، و رعایت مواد قانونی و قواعد و عادات کلیسایی انجام گیرد. بر همین اساس طبق ماده ۲۴ آیین نامه ازدواجی که تحت شرایط زیر صورت گرفته باشد، غیر نافذ است:
۱) اجبار مرد یا زن توسط پدر یا مادر یا وصی یا قیّم یا دیگران
۲) تقلّب یا تهدید یا تدلیس، از ناحیه هرکس که باشد
۳) اکراه و عدم رضایت هریک از زوجین
مطابق تبصره ماده ۲۴ در موارد فوق ذینفـع می‌تواند با مراجعه به دادگاه (خانواده)تقـاضای فسخ ازدواج را مطرح سازد.
مهریه
برای مطالعه در مورد مهریه اسلامی به این مقاله رجوع کنید. مستنبط از ماده ۳۳ آیین نامه اصل بر عدم تعیین مهریه در سند ازدواج می باشد و لزومی بر تعیین مهریه نیست. ولی زن می‌تواند با موافقت کلیسا و شوهر آینده‌اش، وجه یا مالی را که قابل تملک باشد، مهر خود قرار دهد.
نکته مهم در مورد مطالبه مهریه در عقد ازدواج مسیحیان این است که زوجه در مدت ایام زناشویی حق مطالبه و وصول مهریه را از شوهرش ندارد و تملک( تصاحب) مهریه به زن منوط و معلق به انحلال ازدواج( فسخ، یا طلاق یا فوت شوهر) می باشد. بر همین اساس ماده۳۴ آیین نامه می گوید:《 در صورت تعیین مهر، زن قبل از طلاق حق مطالبه و وصول مهر را نخواهد داشت، و مهر پس از طلاق یا فسخ نکاح (در موارد معین) یا فوت شوهر، به زن تعلق خواهد گرفت.》
سوالی که می توان مطرح کرد: هرگاه در سند ازدواج یا عقدنامه، مهریه زن از نوع وجه رایج کشور تعیین شده باشد .با توجه به تورم موجود و تغییر شاخص قیمت ، مهریه به نرخ روز محاسبه و پرداخت می شود یا خیر؟
در پاسخ می توان گفت : مطابق تبصره یک و دو ماده ۳۴ هرگاه زنی که پس از صدور گواهی عدم امکان سازش توسط دادگاه، طلاق داده می‌شود یا در صورت فسخ ازدواج یا فوت شوهر ، مهر متناسب با تغییر شاخص قیمت سالانه زمان تأدیه، نسبت به سال اجرای عقد (یعنی تاریخ تنظیم سند ازدواج) ، توسط دادگاه محاسبه و پرداخت خواهد گردید؛ مگر اینکه‌زوجین در زمان اجرای عقد به نحو دیگری تراضی کرده باشند.
طبق ماده۳۵ آیین نامه، هرگاه زن و شوهری قبل از تعمید و پذیرفته شدن به عضویت کلیسا، با عقد غیرمسیحی ازدواج کرده باشند، ملزم به انجام عقد نکاح مجدد نخواهند بود و ازدواج آنها مورد تأیید کلیسا قرار خواهد گرفت. کلیسا می‌تواند جلسه‌ای تشکیل داده و از آنها بخواهد که کتباً تعهد نمایند که کلیه قواعد و عادات و مقررات کلیسا را در رابطه با ازدواج مسیحی رعایت نمایند.
لازم به ذکر است مطابق ماده۳۶ آیین نامه زن و شوهر می‌توانند هر شرطی را که مخالف مقتضای عقد نباشد، در سند ازدواج قید نمایند.
برای آشنایی با موارد باطل شدن ازدواج و طلاق در مسیحیت این مقاله را مطالعه فرمایید.
مطالعه بیشتر:
