جرایم علیه اموال و مالکیت – کلاهبرداری

تعریف و مفهوم جرایم علیه اموال و مالکیت

وجه مشترک جرایم علیه اموال یا جرایم مالی آن است که همه آنها مشتمل بر نقض حقوق مالکانه اشخاص می باشد .به عبارتی این نوع جرایم مفهوم مالکیت شخصی(مالکیت شخصی یکی از پایه های بنیادین جوامع امروزی را تشکیل می دهد ) را مخدوش می سازد و شیوع این نوع جرایم در جامعه باعث سلب آرامش شخصی و مالی افراد آن جامعه را رقم می زند.
نکته دیگری که توجه خاص به این جرایم را ایجاد می کند، فراوانی وقوع انهاست.سهولت ارتکاب این نوع جرایم ونیز محسوس بودن منفعت حاصله از انها، مجرمین را ، که معمولا افراد حساب گر و باهوشی بوده را ترغیب به این نوع جرایم می کند.

انواع جرایم مالی

۱- کلاهبرداری
۲- خیانت در امانت
۳- سرقت
۴- چک پرداخت نشدنی

از میان جرم های چهارگانه فوق جرم کلاهبرداری و در مرتبه بعد جرم چک پرداخت نشدنی( چک بلامحل) در جامعه امروزی ما شایع تر و آسان تر شده است.

یکی از انواع رایج کلاهبرداری انتقال یا فروش مال غیر است که در قانون جرم انگاری شده است. در مقاله قانون درباره انتقال یا فروش مال غیر چه می‌گوید؟  به این مطلب پرداخته ایم. همچنین می‌توانید نمونه لایحه دفاعیه اثبات جرم انتقال مال غیر را در این مقاله بخوانید.

چرا جرم کلاهبرداری آسانتر شده؟

با گسترش فضای مجازی در دهه ی اخیر و رشد قارچ گونه ی شرکت های مجازی ، اشخاص مجازی و خرید و فروش مجازی از طریق سایت اینترنتی و با توجه به ماهیت و عناصر تشکیل دهنده جرم کلاهبرداری، افراد سودجو با توسل به وسایل متقلبانه و دادن وعده های واهی به مشریان( بزه دیده گان) اموال انها را تصاحب کرده و باعث ایجاد ضرر های مادی بسیاری شده است

جرم کلاهبرداری در فقه اسلامی

مجازات های اسلامی به سه دسته هستند:

قصاص ( جرایم علیه جسم وجان)

حدود ( جرایم خاصی مثل شرب خمر ، زنا و…)

و تعزیرات ( جمع تعزیر به معنی منع و اعانه و نصرت ) تقسیم می شودند.

حال کلاهبرداری از زمره ی جرایمی است که نوعی (اکل مال بباطل) محسوب می شود و با توجه به عموم ایه ( ولا تاکلو اموالکم بینکم بالباطل* ایه ۱۸۸ سوره بقره* مال های که در دستان خود دارید را به صورت ناحق نخورید) با استفاده از عنوان کلی تعزیرات که برای اعمال حرام وضع شده اند قابل مجازات است.

جرم کلاهبرداری در قانون مجازات ایران

از لحاظ تاریخی ، اولین ماده قانونی ( عنصر قانونی) که در ایران برای جرم کلاهبرداری تصویب شده است، ماده ۲۳۸ قانون مجازات عمومی مصّوب ۱۳۰۴ که بر اساس ماده ۴۰۵ قانون جزای فرانسه تنظیم شده بود. پس از انقلاب اسلامی و استقرار نظام جمهوری اسلامی در ایران مفاد ماده ۲۳۸ با اندک تغییرات عبارتی ونیز تغییراتی از نظر ماهیت و میزان مجازات در ماده ۱۱۶ بخش تعزیرات قانون مجازات اسلامی در سال ۱۳۶۲ گنجانیده شد. در حال حاضر عنصر قانونی جرم کلاهبرداری ،قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشا ، اختلاس و کلاهبرداری مصوب ۱۳۶۷ از مجمع تشخیص نظام را تشکیل می دهد و ناسخ قوانین قبلی می باشد.

تعریف جرم کلاهبرداری

به گفته یک استاد معروف حقوق(برخی از کلاهبرداری ها انچنان خوب طراحی شده اند که اغفال نشدن به وسیله ی انها، خود نوعی حماقت است!)
آنچه که جرم کلاهبرداری را از سایر جرایم علیه اموال متمایز می سازد، آن است که در این نوع جرم، مال با رضایت یا اگاهی کامل صاحب مال به کلاهبردار تحویل داده می شود. کلاهبردار به گونه ای عمل می کند که صاحب مال فریب خورده و خود از روی میل و رضا و چه بسا با التماس ، به امید کسب منافع فراوان، مالش را در اختیار مجرم قرار می دهداین جرم از زمره جرایم “یقه سفیدها” محسوب می شود که معمولا مجرمین این جرم از ذکاوت ، تحصیلات عالیه و،موقعیت اجتماعی وچرب زبانی بعنوان ابزار خود برای به دام انداختن قربانیان استفاده می کنند. غالبا ازجرم کلاهبرداری تحت عنوان جرم جدید( new crime) یا بحران قرن بیستم یاد می شود.

عناصر تشکیل دهنده جرم کلاهبرداری

هر رفتاری (اعم از فعل یا ترک فعل )در صورتی جرم محسوب می شود که در قانون مجازات برای ان رفتار یک ماده قاتونی ( عنصر قانونی) و یک مجازات تعیین شده باشد. هر جرمی از سه عنصر تشکیل می شود ۱. عنصر قانونی( ماده قانونی) ۲. عنصر مادی ( رفتار و عمل فیزیکی مجرمانه) ۳ عنصر روانی( سوء نیت و اگاهی به عمل مجرمانه) برای محکوم شدن متهم به ارتکاب جرم ، باید کلیه ی عناصر سه گانه ی فوق توسط مرجع قضایی اثبات شود.

در جرم کلاهبرداری عملی که دارای شرایط ذیل باشد، ان عمل جرم کلاهبردای محسوب خواهد شد:

۱. متقلبانه بودن وسایلی که کلاهبردار از انها برای اغفال و فریب دیگری استفاده می کند مثل شرکت ها یا موسسات موهوم ، اتخاذ اسم یا عنوان مجعول

۲. فریب خوردن قربانی ، که مستلزم عدم اگاهی وی نسبت به متقلبانه بودن وسایل مورد استفاده مجرم می باشد. به بیان ساده تر شخص مال باخته و بزه دیده عملا گول بخورد و مال خود را با رضایت کامل در دستان کلاهبردار قرار دهد

۳. تحصیل کامل اموال بزه دیده توسط کلاهبردار. چون جرم کلاهبرداری از جمله جرایمی که شرط نتیجه در ارکان تحقق جرم می باشد . به عبارت ساده تر، باید مال مال باخته باعث افزایش دارایی کلاهبردار شود و مال از دستان بزه دیده خارج شود و در دستان کلاهبردار قرار گیرد.پس اگر برای مثال شرکتی یا اشخاصی با وعده و تبلیغ سود های واهی باعث شود شخصی فریب بخورد اما به دلیلی مالی رد وبدل نشود این عمل کلاهبرداری محسوب نمی شود و باید تحت عنوان دیگری مثل شروع به کلاهبرداری تحت تعقیب قرار گیرد.
نکته اخر در مورد جرم کلاهبرداری بسیار مهم می باشد این است که در صورتی که بتوان عمل مجرمانه انجام شده را تحت عنوان کلاهبرداری قرار داد ، اثبات این عنوان مجرمانه برای شاکی( مال باخته) بسیار مفید خواهد بود .چون قاضی طبق قانون مکلف می باشد علاوه بر صدور حکم محکومیت کلاهبردار در حکم کیفری، باید نسبت به الزام کلاهبردار به رد اصل مال شاکی نیز حکم صادر کند. یعنی اگر کلاهبردار داری خانه ، خودرو و هر مال دیگری داشته باشد، بدون نیاز به تقدیم دادخواست حقوقی و پرداخت هزینه های پرونده های حقوقی ، قانونا باید از اموال خود ضرر و زیان مادی شاکی را جبران کند.

در ادامه نمونه لوایح و شکواییه های مربوط به جرم کلاهبرداری آماده است که مطالعه آنها به آشنایی با روند قضایی کمک خواهد کرد.

در این مقاله بخوانید: تفاوت لایحه, شکواییه و دادخواست

نمونه لایحه دفاعیه موضوع جرم کلاهبرداری

ریاست محترم دادسرای عمومی و انقلاب شهرستان خرامه

با سلام و احترام

موضوع: لایحه دفاعیه پرونده کلاسه…………………………..مربوط به شکایت اینجانب ……………………..علیه آقای ……… و وقت رسیدگی مورخ ۱۸ /۱۴۰۰/۱ ساعت ۱۰ صبح، تقدیم حضور می گردد.

به استحضار می رساند در تاریخ …………. اینجانب با عنایت به اظهارات متهم پرونده اقای ……….. جهت پرداخت وام و تسهیلات به مبلغ…………………. از طریق ایجاد صندوق به اصطلاح خانوادگی قراردادی را با ایشان منعقد کردم ، که بعداز ان مبلغ…………….. جهت عضویت در ان صندوق به ایشان پرداخت نمودم . که در حال حاضر مشتکی عنه به وعده خود عمل نکرده و اظهارت ایشان برای پرداخت تسهیلات از اساس دروغ و خلاف واقع می باشد . حال باعنایت به شکواییه تقدیم شده در دادسرا و باتوجه نوع جرم ارتکابی اقای ……… که با فریب و مانور متقلبانه و تحصیل مال باعث ضرر مالی به اینجانب شده است که عمل ایشان مصداق بارز کلاهبرداری می باشد، از مقام قضایی محترم تقاضای تعقیب و مجازات ایشان طبق قانون مورد استدعاست.

امضا:
تاریخ:

نمونه شکواییه جرم کلاهبرداری

شاکی : آقای…… ….
اقامتگاه……. ……..
کد ملی…… ……

مشتکی عنه: …. ……………..
اقامتگاه….. …………….
کد ملی…. ……………….

موضوع جرم:کلاهبرداری

محل وقوع جرم: شهرستان……….

ادله اثبات جرم:
۱.قرارداد شماره……
۲.شهادت شهود

شرح شکوائیه

ریاست محترم دادسرای عمومی وانقلاب شهرستان…..
با سلام واحترام
اینجانب ………………..فرزند….در مورخ……………طی قرارداد شماره ………، که رونوشت ان ضم شکوائیه می باشد ، با خانم ……… با موضوع اعطای قرض با مبلغ صد میلیون تومان به توافق رسیدم. مشتکی عنه با تعهد به اعطای مبلغ فوق در مورخ ……… و با این ادعا که این وام خانوادگی و نوع شرکت عرفی می باشد اقدام به تحصیل مبلغ…….. میلیون تومان از اینجانب می شود که این مبلغ طبق ادعای مشتکی عنه بعنوان ودیعه خواهد بود. حال بعد از گذشت تاریخ اعطای وام ایشان به تعهد خود عمل نکرده و موجب خسارت به اینجانب شده است.
حال باتوجه به ماده ۱ قانون تشدید مجازات کلاهبرداری و اختلاس چون تعهد و ادعای ایشان باعث فریب اینجانب شده که نوعی مانور متقلبانه محسوب می شود ونیز بعد از ان، مال خود را طی قرارداد فوق بارضایت به مشتکی عنه پرداخت نمودم و ایشان ان را تحصیل نموده ، عمل ایشان منطبق با قانون مذکور بوده واز مقام قضای محترم درخواست تعقیب و مجازات و رد مال مورد استدعاست.

نمونه لایحه اعتراض به قرار منع تعقیب مربوط به جرم کلاهبرداری

ریاست محترم شعبه…..دادگاه کیفری دو شهرستان کنگان

با سلام و احترام
موضوع: لایحه دفاعیه پرونده کلاسه ………
موضوع اعتراض به قرار منع تعقیب شماره………………………………..
صادره از شعبه ۳ دادیاری دادسرای شهرستان کنگان، تقدیم حضور می گردد.

به استحضار می رساند اینجانب …… (شاکی)فرزند …… با توجه به دلایل ذیل تقاضای نقض قرار صادره و صدور قرار جلب به دادرسی مورد استدعاست:

اولا: با توجه به قرار داد عادی شماره. ۹۹/۰۰۱۲ فی مابین مشتکی عنه( اقای ……) در مورخ۱۳۹۹/۱۰/۱۴ با جلب اعتماد و دادن وعده واهی مبنی بر تعهد مشتکی عنه به اخذ تسهیلات از بانک تجارت شعبه بوشهر و پرداخت مبلغی معین به اینجانب در مقابل اجاره سند ملک به شماره ثبت ……….جهت وثیقه در بانک معطی تسهیلات اقدام نمودیم.

حال به دلیل اعتماد به مشتکی عنه وکالت نامه بلاعزل با موضوع ملک مورد نظر، جهت انجام امور تسهیلات به ایشان اعطا نمودم واین در حالی است که این وکالت نامه ضروری و لازم نبوده است. مشتکی عنه با عدم انجام تعهد خود مبنی بر اخذ تسهیلات ، وبا نیت مجرمانه باعث ضرر مالی به اینجانب شده و برای اتمام حجت با مشتکی عنه طی اظهارنامه شماره ……………. ………..مراتب تخلف به ایشان علام شده است .
حال باعنایت به استدلال دادیار محترم مبنی عدم تحقق جرم ، استنادا به ماده۲۷۴ قانون ایین دادرسی کیفری به علت نقص تحقیقات دادسرا ،

به جهت عدم توجه به اوراق و مدارک پرونده از جمله قرارداد شماره ۹۹/۰۰۱۲ بین اینجانب و مشتکی عنه ، ونیز استماع شهادت شهود که در حال حاضر جهت ادای شهادت موجود می باشند، تقاضای نقض قرار منع تعقیب مورد استدعاست.

ثانیا: استنادا به ماده ۲۸۰ قانون ایین دادرسی عمل انجام شده توسط مشتکی عنه شروع به کلاهبرداری و جعل امضا بوده است، با این توضیح که مشتکی عنه در مرحله اول با مانور متقلبانه وبا وعده واهی اینکه می تواند تسهیلاتی از بانک دریافت کند و در مرحله بعد ملک مورد نظر را تصاحب کرده است چون با توجه به بیع نامه شماره( کد رهگیری)
۱۰۶۱۰۱۹۳۸۷۷۶۸، مشتکی عنه در مورخ۱۴۰۰/۶/۲۴ با جعل امضا و بدون اطلاع اینجانب اقدام به انتقال ملک به خود نموده. که با توجه به متن مبایعنامه فوق، بدون ذکر وکالت نامه در بیعنامه مستقیما ملک را با همکاری بنگاه تنظیم کننده قرارداد تصاحب می کند که عمل ایشان مستلزم جعل امضای اینجانب می باشد.
لذا با توجه به مادهد۲۸۰ قانون مذکور و باتوجه به توضیحات فوق ،عمل ایشان شروع به کلاهبرداری و جعل امضا خواهد بود
نهایتا از دادگاه محترم کیفری دو تقاضای نقض قرار منع تعقیب مورد استدعاست.

نمونه شکواییه مربوط به جرم کلاهبرداری اینترنتی

شاکی: ……………………….
اقامتگاه: ………………………..
کدملی:……………………..
شماره تماس:………

مشتکی عنه شخص حقوقی: شرکت اینه دیجیتال اینده اندیش
شماره ثبت:۵۴۷۴۴۲
شناسه ملی:۱۴۰۰۸۶۲۷۲۹۶

مشتکی عنه:.خانم……………………..
اقامتگاه: ………………………
کدملی:……………………..
شماره تماس:…………..

متشکی عنه : اقای…………….
اقامتگاه:……………….
کدملی………………….

عنوان اتهام : کلاهبرداری از طریق سایت اینترنتی
محل وقوع جرم: شهرستان کرج
تاریخ وقوع جرم:…../…../…..
دلایل اثبات جرم: فیش های واریزی

شرح شکایت

ریاست محترم دادسرای عمومی و انقلاب شهرستان کرج

با سلام‌ واحترام

اینجانب……………..(شاکی) در مورخ……./……/‌‌‌‌‌…… با بازدید از سایت اینترنتی آیدیجی( idigi.ir ) اقدام به خریداری یک عدد دستگاه موبایل آپل به مبلغ…………….تومان نمودم. نحوی پرداخت ثمن معامله طی ۳ مرحله در حساب شخصی مشتکی عنهم واریز گردید( فیش های پرداختی ضم شکواییه می باشد) طبق مندرجات و وعده های سایت کالای خریداری شده بعد از………روزباید تحویل خریدار داده شود. حال با پیگیری های اینجانب بعلت عدم تحویل کالا در موعد مقرر متوجه شدم که سایت (idigi.ir) متعلق به شرکتی بنام اینه دیجیتال اینده اندیش بوده، که ریاست و مدیر عاملی این شرکت توسط مشتکی عنهم ( اقای………….و خانم………..) می باشد.

لازم به ذکر است که شکایت های متعددی علیه مشتکی عنهم شده و سایت فوق به دستور پلیس فتا از دسترس خارج گردیده است. حال باتوجه به نحوی تاسیس شرکت و فعالیت ان که با وعده های واهی و خلاف واقع به مشتریان و تحصیل کامل ثمن معامله وعدم تحویل کالا به اینجانب ، عمل شرکت استنادا به ماده ۲۰ و ماده ۱۴۳ قانون مجازات اسلامی که اشعار می دارد
(در مسؤولیت کیفری اصل بر مسؤولیت شخص حقیقی است و شخص حقوقی در صورتی دارای مسؤولیت کیفری است که نماینده قانونی شخص حقوقی به نام یا در راستای منافع آن مرتکب جرمی شود. ) در راستای منافع شرکت بوده و عمل انجام شده توسط مشتکی عنهم مطابق جرم کلاهبرداری می باشد .چون تمام ارکان جرم کلاهبرداری استنادا به ماده ۱ قانون تشدید مجازات مرتکبین ارتشا ، اختلاس و کلاهبرداری ( مانور متقلبانه وتحصیل مال و سوء نیت عام وخاص) در ما نحن فیه مشهود وعیان می باشد.
لذا از مقام قضای محترم تقاضای تعقیب ، تحقیق ومحکومیت شخص حقوقی( شرکت اینه دیجیتال اینده اندیش) و نیز اشخاص حقیقی(مشتکی عنهم) مورد استدعاست.