طلاق به تعبیری، مکروه‌ترین حلال‌ها است.در قانون مدنی برای پایان (انحلال) این عقدِ مهم، قواعد و مقررات ویژه‌ای مقرر کرده است. عقد نکاح را می‌توان طبق تشریفات و مقررات خاصی که طلاق نام دارد، منحل کرد. در مقاله مربوط به طلاق ازجانب (شوهر) زوج تعریف و مراحل طلاق را بررسی کردیم. در این مقاله به انواع مختلف طلاق طبق قانون مدنی و قانون حمایت خانواده می پردازیم. به طور کلی انواع طلاق عبارت اند از:
در ادامه این مقاله به تعریف و بررسی نکات مهم هر یک از انواع طلاق پرداخته می‌شود. برای آشنایی با طلاق در آیین‌های دیگر به مقاله‌های طلاق در آیین مسیحیت و طلاق در آیین زرتشتی مراجعه فرمایید.
مقاله مرتبط: نمونه دادخواست فسخ نکاح به علت خیار تدلیس
طلاق رجعی
در طلاق رجعی برای شوهر در مدت ایام عده حق رجوع وجود دارد. منظور از رجوعِ شوهر در ایام عده، این است که در این نوع طلاق، شوهر می‌تواند بدون نیاز به عقد نکاح مجدد، آثار طلاق را خنثی کند. در طلاق رجعی رابطه زوجیت کاملا قطع نشده و نفقه زن در ایام عده بر عهده شوهر است و نیز اگر یکی از زوجین در ایام عده در طلاق رجعی فوت کند، دیگری از او ارث می‌برد.
نکته: عمل رجوع ایقاع است و تنها به اراده شوهر واقع می‌شود و این عمل قابل توکیل نیست. چون از حقوق مربوط به شخص شوهر است. اما شوهر می‌تواند برای اعلام رجوع به دیگری وکالت دهد.
شاید سوال شود که، اگر طلاق به درخواست زن (زوجه) صادر شده باشد، آیا با رجوع شوهر، اثر طلاق خنثی می شود؟
در پاسخ می‌توان گفت: در طلاقی که به درخواست زن، دادگاه خانواده حکم به طلاق صادر کرده باشد، شوهر در زمان عده حق رجوع ندارد، هرچند که ماهیت این نوع طلاق رجعی باشد.
طلاق بائن
در طلاق بائن برای شوهر بعداز اجرای صیغه طلاق ،حق رجوع نیست. و نیازمند عقد نکاح جدید می‌باشد. بعبارتی رابطه نکاح کاملا منحل و قطع می‌شود. مستفاد از ماده ۱۱۴۵ در موارد ذیل طلاق بائن خواهد بود:
- طلاقی که قبل از نزدیکی واقع شود ( طلاقی که فقط در مرحله عقد باشد و جشن عروسی و زفاف انجام نشده باشد)
- طلاق یائسه (یائسه زنی است که به اقتضای سن ، عادت زنانگی نمی بیند واین سن به طور معمول ۵۰ سالگی است)
- سومین طلاق که بعد از سه وصلت متوالی به عمل آید. اعم از این که وصلت در نتیجه رجوع باشد یا در نتیجه عقد نکاح جدید.
- طلاق خُلع و مبارات ،مادام که زن رجوع به عوض نکرده باشد.
آیا طلاق به حکم دادگاه رجعی است یا بائن؟
این مساله مورد اختلاف و قابل بحث است. اما باتوجه به نظر مشهور ازجمله نظر دکتر کاتوزیان ، دکتر حسین مهرپور ،دکتر سید حسین صفایی ، دکتر اسد الله امامی و نیز رویه محاکم ، طلاقی که به حکم دادگاه و به تعبیر روشن تر طلاقی که به درخواست زن و به موجب حکم دادگاه واقع شود را باید از نوع بائن دانست.
طلاق خُلع
در ماده ۱۱۴۶ قانون مدنی درباره طلاق خلع به عنوان یکی از انواع طلاق گفته شده:
طلاق خلع آن است که زن، به واسطه کراهتی که از شوهر خود دارد، در مقابل مالی (فدیه) که به شوهر می‌دهد، طلاق بگیرد. در این نوع طلاق فدیه مورد نظر می تواند عین مهر زن یا معادل ان باشد و یا می‌تواند بیش تر و یا کم تر از مهر او باشد. در طلاق خُلع زن از زندگی زناشویی ناراضی است و برای رهایی خود از قید ازدواج با پرداخت مالی به شوهر موافقت او را برای طلاق جلب می‌کند. قول مشهور و معروف “مهرش را حلال و جانش را آزاد می‌کند!” مربوط به این نوع طلاق می‌باشد.
نمونه دادخواست مرتبط: نمونه دادخواست طلاق خُلع
طلاق مبارات
مبارات در لغت به معنی بیزار شدن از یکدیگر است و در اصطلاح حقوقی نوع طلاقی است، که کراهت از دو طرف ( زن و مرد) باشد، ولی در این صورت مال(فدیه) نباید بیشتر بر میزان مهر زن باشد.(ماده ۱۱۴۷ قانون مدنی)
در طلاق خُلع و مبارات آنچه زن در ازاء طلاق به شوهر می‌دهد فدیه یا عوض نامیده می‌شود که شوهر در اثر طلاق خُلع و مبارات به محض وقوع طلاق مالک آن می‌گردد.
لازم به ذکر است در عمل این فدیه همان مهریه و سایر حقوق مالی زن می‌باشد که در این حالت در توافق بین زوجین حتما باید شوهر صریحا اعلام کند که فدیه را قبض کرده است. در غیر این صورت این نوع طلاق انجام نشده است.
سوال: در چه حالتی در طلاق خلع و مبارات، مرد حق رجوع از طلاق را دارد؟
در پاسخ می‌توان گفت: مادامی که زن در این نوع طلاق مطالبه عوض را از شوهر نکرده است (در اصطلاح حقوقی رجوع به عوض نکرده) طلاق بائن محسوب شده و شوهر حق رجوع به زن را ندارد اما اگر زن عوض را مطالبه کند، طلاق رجعی می‌شود و شوهر حق رجوع در ایام عده را به زن خواهد داشت.
نکته: اگر درطلاق خلع یا مبارات ، رجوع مرد از طلاق به علت اینکه طلاق از جهت دیگربائن باشد( مثلا طلاق یائسه یا طلاق سوم باشد) ممکن نباشد. زن دیگر نمی تواند به بذل و فدیه رجوع کند.
نکته آخر در طلاق مبارات
در کلیه موارد درخواست طلاق، ( طلاق رجعی ،بائن ، طلاق مبارات و خلع ) به جز طلاق توافقی، دادگاه باید به منظور ایجاد صلح و سازش موضوع را به داوری ارجاع کند. دادگاه در این موارد باید با توجه به نظر داوران رأی صادر و چنانچه آن را نپذیرد، نظریه داوران را با ذکر دلیل رد کند.
طلاق توافقی
طبق ماده ۲۷ قانون حمایت خانواده در طلاق توافقی دادگاه الزامی به ارجاع امر به داوری ندارد. چون تمام مسائل مالی (مانند مهریه و نفقه) و غیرمالی بین زوجین به صورت توافقی حل و فصل شده است به این نوع جدایی، طلاق توافقی گفته می‌شود.
مهم ترین بخشِ طلاق توافقی، دادخواستی می باشد که باید توسط زوجین به صورت توافقی تهیه و تنظیم شود است. در این دادخواست باید تمام مسائل مالی و غیر مالی بین زوجین کامل و دقیق ذکر، و حل و فصل گردد . توصیه می‌شود در صورت امکان ، برای جلوگیری از حدوث مشکلات آتی با اخذ مشورت از وکیل دادگستری،دادخواست به صورت قانونی تنظیم شود. برای مشاهده نمونه دادخواست طلاق توافقی به این مقاله مراجعه کنید.
نکته: مدت اعتبار گواهی عدم امکان سازش صادره از دادگاه طبق ماده ۳۴ قانون حمایت خانواده سه ماه از تاریخ قطعیت آن است .بعد از پایان مدت سه ماهه ، گواهی فاقد اعتبار می‌شود و دفتر خانه رسمی طلاق مراحل طلاق را انجام نمی‌دهد.
ممکن است سوال شود اگر یکی از زوجین بعد از ثبت دادخواست و ارجاع آن به دادگاه، در مورد توافق ها اظهار ندامت کند، تکلیف چیست؟
در صورتی که این دادخواست بعد از ثبت در دفتر خدمات قضایی به دادگاه ارسال شود و یکی از طرفین اظهار ندامت کند می‌توان با پیگیری نکردن یکی از طرفین، طلاق صورت نگیرد و تمام توافق های انجام شده بی اثر خواهد شد و با صدور قرار ابطال دادخواست ، پرونده مختومه می شود.اما بعد از صدور گواهی عدم‌امکان سازش و قطعیت آن ،اظهار ندامت بی اثر خواهد بود.
مقاله مرتبط: نمونه لایحه دفاعیه در دعوای مطالبه اجرت المثل
مراحل طلاق توافقی
- تهیه و تنظیم دادخواست طلاق توافقی و حل و فصل تمام مسائل مالی و غیرمالی
- مراجعه زوجین به دفتر خدمات قضایی، ثبت و امضای دادخواست طلاق توسط زوجین و ضمیمه کردن مدارک لازم
- مراجعه به دادگاه صالح و تشکیل جلسه با حضور زوجین یا وکلای آنها
- تنظیم صورتجلسه توافقات
- مراجعه به مشاور جهت انجام تشریفات مشاوره با هدف بازگشت زوجین به زندگی و اصلاح رابطه
- در صورتی که زوجه ادعای دوشیزگی داشته باشد مراجعه به پزشکی قانونی و اخذ گواهی الزامی است.
- مراجعه به آزمایشگاه و اخذ گواهی عدم بارداری
- صدور گواهی عدم امکان سازش توسط دادگاه
- مراجعه به دفترخانه طلاق و ثبت طلاق و صدور طلاق نامه
*منابع و ماخذ*
- قانون مدنی
- قانون حمایت خانواده
- قانون مدنی در نظم حقوق کنونی ( دکتر ناصر کاتوزیان)
- مختصر حقوق خانواده نشر بنیادمیزان( دکتر سیدحسین صفایی و دکتر اسدالله امامی)
