نوران وکیل > مقالات > ازدواج و طلاق > نامزدی قوانین آن و حقوق طرفین
قوانین نامزدی در قانون

نامزدی قوانین آن و حقوق طرفین

قواعد راجع به نامزدی که در مواد ۱۰۳۵ تا ۱۰۴۰ قانون مدنی آمده، ظاهرا از قانون مدنی سوئیس(مواد۹۰ تا ۹۵) الهام گرفته شده است. به هر حال بعد از پیروزی انقلاب اسلامی دو ماده( ۱۰۳۶ و ۱۰۳۹)از آن به تصور اینکه با فقه اسلامی هماهنگی ندارد حذف گردیده است.
حال در این مقاله مختصر با توجه به موضوعات ذیل، بحث نامزدی را شرح می دهیم:

تعریف نامزدی

نامزدی یا وعده ازدواج ،قراردادی است که بین دو نفر به منظور ازدواج در آینده بسته می شود.  نامزدی را نمی توان صرفا یک تعهد اخلاقی دانست ،چون اصولا جای بحث از تعهدات اخلاقی در کتاب های اخلاق است نه در قانون.  بنابراین نامزدی، همانطور که در حقوق سویس گفته اند: یک قرارداد است ولی قراردادی جایز که طرفین می‌توانند آن را فسخ کنند.

درباره فسخ ازدواج بیشتر بدانید!

ویژگی های نامزدی

یکی از ویژگی مهم نامزدی، جایز بودن ان است.یعنی طرفین این وعده ازدواج می توانند هر وقت که بخواهند از آن امتناع کرده و نامزدی را برهم بزنند.
نکاح قرار داد مهمی است که آثار خطیری ببار می آورد،بر همین اساس قانونگذار به مرد و زن این امکان را داده است که تا آخرین لحظه قبل از وقوع عقد، از تصمیم خود بازگردند و وعده ازدواج را برهم زنند.
ویژگی بعدی نامزدی این است که، هیچیک از نامزدها نمی تواند از طریق مراجع قضایی نامزد دیگر را مجبور به ازدواج نماید و صرف خوداری از ازدواج مجوز مطالبه خسارت نیست.
ماده ۱۰۳۵ قانون مدنی در این باب می گوید:” وعده ازدواج ایجاد علقه زوجیت نمی کند اگرچه تمام یاقسمتی از مهریه که بین طرفین برای موقع ازدواج مقرر گردیده پرداخته شده باشد بنابراین هر یک از زن و مرد مادام که عقد نکاح جاری نشده می تواند از وصلت امتناع کند و طرف دیگر نمی تواند به هیچ وجه او را مجبور به ازدواج کرده و یا از جهت صرف امتناع از وصلت مطالبه خسارتی نماید.”

اگر در ضمن نامزدی ( تعهد به زناشویی) برای تخلف از وعده ازدواج وجه التزامی شرط شده باشد،ایا بعد از برهم خوردن نامزدی این وجه قابل مطالبه است؟
درصورتی که ضمن نامزدی وجه التزامی برای تخلف از ان شرط شده باشد،مفاد آن قابل اجرا نیست( غیر نافذ است) و نمی توان از متخلف وجه التزام گرفت ،زیرا وجه التزام ،خسارت عدم انجام تعهد است و وسیله غیر مستقیم برای اجبار به نکاح است که در ماده ۱۰۳۵ قانون مدنی منع شده است.اما اگر بهم خوردن نامزدی بدون علت موجه باشد و با اثبات این امر توسط زیان دیده( مشروط له،) به نظر می رسد که این وجه التزام معتبر و قابل مطالبه باشد.

خسارت و ︎موارد قابل مطالبه

بعد از بهم خوردن نامزدی دو مسئله قابل طرح است:  یک: مسئله مطالبه خسارت های مادی و معنوی دو: پس گرفتن هدایا

حال در ادامه، این دو مسئله را بررسی می کنیم:

یک :مطالبه خسارت های مادی و معنوی

با اینکه ماده ۱۰۳۶ قانون مدنی حذف شده و دیگر قابل استناد نیست، به نظر می رسد که زیان های ناشی از بر هم زدن ناموجه نامزدی ، بر طبق قواعد عمومی مسئولیت مدنی ( ماده ۳۳۱ قانون مدنی و ماده ۱ قانون مسئولیت مدنی) قابل مطالبه باشد.

– مطالبه خسارت مادی:

در واقع بر هم زدن نامزدی اگر بدون علت موجه باشد یک نوع سوء استفاده از حق بوده و تقصیری است که موجب ضمان مادی و مسئولیت مدنی مقصر خواهد بود. دراین حالت زیان دیده می تواند مخارجی را که در دوران نامزدی هزینه کرده است را از طرف مقابل مطالبه کند.

– مطالبه خسارت معنوی:

هرگاه در اثر بهم خوردن نامزدی بدون علت موجه، به حیثیت و آبروی نامزد دیگر یا عواطف و احساسات او لطمه قابل توجهی وارد شود، با توجه به ملاک اصل ۱۷۱ قانون اساسی ، مواد ۱ ، ۲ ،۸ ،۹ و ۱۰ قانون مسئولیت مدنی ونیز وحدت ملاک تبصره یک ماده۱۴ قانون آیین دادرسی کیفری که جبران خسارت معنوی را به بصراحت شناخته است، می توان به نامزد زیان دیده حق داد که جبران زیان های معنوی را مطالبه کند.

نکته: لازم به ذکر است در مورد مطالبه زیان های مادی و معنوی، اولا: باید نامزدی بدون دلیل موجه بهم خورده باشد. دوما: زیان دیده بتواند تقصیر طرف مقابل را در دادگاه خانواده به اثبات رساند. راه های اثبات می تواند شهادت شهود ، ارجاع امر به کارشناس ( در مورد زیان معنوی ارجاع به روانشناس) ، سوگند ویا اقرار طرف مقابل باشد.

هرگاه یکی از نامزدها طبق ماده ۱۰۴۰ قانون مدنی از نامزد دیگر گواهی صحت از بیماری های مسری مهم درخواست کند و او از ارائه گواهی خوداری کند و درخواست کننده بدین علت نامزدی را بهم بزند ایا نامزد دیگر می تواند مطالبه خسارت کند؟
در پاسخ می توان گفت: بهم زدن وعده نامزدی در فرض سوال، با علت موجه بوده و تقصیری متصور نیست.پس مجوزی برای مطالبه خسارت وجود ندارد.

مطلب مرتبط: شکواییه درباره شهادت کذب (دروغ) و همچنین درخواست طلاق به دلیل فریب در مقاله نمونه دادخواست فسخ نکاح به علت خیار تدلیس

دو: پس گرفتن هدایا

 

گذشته از هزینه های که نامزدان یا خویشان آنها در دوران نامزدی می‌کنند، ممکن است هدایایی نیز رد و بدل شود.

هدیه بر حسب عرف، عادت و تعریف علمای حقوق، یک نوع هبه است.البته هدایایی که در دوره نامزدی داده می‌شود تابع مقررات خاصی است و قواعد هبه درباره آنها کاملا اجرا نمی‌شود.

ماده ۱۰۳۷ قانون مدنی در این باب می‌گوید:” هر یک از نامزدها می‌تواند در صورت بهم خوردن وصلت منظور، هدایائی را که به طرف دیگر یا ابوین او برای وصلت منظورداده است مطالبه کند. اگر عین هدایا موجود نباشد مستحق قیمت هدایائی خواهد بودکه عادتا نگاه داشته می شود مگر اینکه آن هدایا بدون تقصیر طرف دیگر تلف شده باشد. “وماده ۱۰۳۸ ” مفاد ماده قبل از حیث رجوع به قیمت در موردی که وصلت منظور در اثر فوت یکی از نامزدها بهم بخورد مجری نخواهد بود.”

پس باتوجه به دو ماده فوق ، سه موضوع ۱- مطالبه هدایا ۲- پس گرفتن عکس ۳- پس گرفتن نامه ، را بررسی می کنیم:

۱– مطالبه هدایا

باتوجه به دو ماده فوق باید بین هدایایی که عین آنها موجود است و هدایایی که تلف شده است فرق گذاشت. اگر عین هدایا موجود باشد، دهنده، در صورت بهم خوردن نامزدی می تواند آنها را بازپس گیرد. حال اگر عین هدایا تلف شده باشد سه فرض متصور است:

فرض اول: اگر هدیه از چیزهای بوده که عادتا نگاهداشته نمی شود،یعنی اشیا مصرف شدنی مثل صابون ،عطر،وسایل آرایشی و…باشد،که در این فرض دهنده حق مطالبه قیمت آنها را ندارد.

فرض دوم: اگر هدیه از چیزهای که بر حسب عادت نگاهداشته می شود مانند ساعت، حلقه نامزدی، پارچه و… باشد ،دهنده مستحق قیمت هدیه خواهد بود.

فرض سوم: در موردی که هدیه بدون تقصیر گیرنده تلف شده باشد و نیز در موردی که بهم خوردن نامزدی ناشی از فوت یکی از نامزدها باشد ،حق مطالبه قیمت هدایا منتفی می باشد.

۲– پس گرفتن عکس

عکس هم نوعی هدیه محسوب و مشمول مقررات مربوط به استرداد هدایا است.بنابر این اگر خود عکس باقی باشد، صاحب عکس می تواند آن را مطالبه کند و اگر تلف شده باشد و عکس مزبور عرفا ارزش مالی داشته و تلف ناشی از تقصیر دریافت کننده باشد، قیمت ان قابل مطالبه است.

۳– پس گرفتن نامه

نامه های که دو طرف در دوران نامزدی برای یکدیگر فرستاده اند، در صورت بقاء قابل استرداد است ، ولی از باب تلف آن ها نمی‌توان مطالبه خسارت کرد. در آیین‌های مذهبی دیگر مانند آیین زرتشتی نیز قوانینی برای برهم خوردن نامزدی موجود است که در این مقاله می‌توانید مطالعه کنید.

نمونه دادخواست: دادخواست مطالبه هدایای دوران نامزدی از طرف مرد

 

چکیده بحث

با اینکه دوران نامزدی یکی از شیرین ترین دوران های زندگی است اما طبق قانون نامزدی تعهدی جایز بوده و دوطرف می توانند قبل از وقوع عقد ،این وعده ازدواج را برهم زنند و اگر این برهم زدن بدون علت موجه باشد طبق قوانین موضوعه، زیان دیده می تواند خسارت های مادی و معنوی خود را از مقصر مطالبه کند.

 

مطلب مرتبط: خواستگاری از نظر قانون

 

*منابع و ماخذ*

اشتراک گذاری در facebook
اشتراک گذاری در twitter
اشتراک گذاری در linkedin
اشتراک گذاری در google
اشتراک گذاری در whatsapp
اشتراک گذاری در telegram
اشتراک گذاری در email