در مقاله قسمت اول دانستیم که خیار فسخ نکاح ( ازدواج) چیست و موارد آن منحصرا باید در قانون مدنی ذکر شده باشد.و در ادامه دیدیم که خیار عیب و تدلیس چیست. حال در قسمت دوم مقاله، موضوعات ذیل بررسی می شود:
خیار تخلف از شرط صفت
خیار تخلف از شرط صفت ( به زبان ساده این است که در هنگام عقد، شرطی بعنوان صفت(ویژگی)در طرف دیگر عقد شرط شود. و بعد از آن معلوم شود این شرط صفت در طرف وجود ندارد.)
نکته: لازم به ذکر است، طبق ماده ۱۱۲۸ قانون مدنی ، شرط مورد نظر باید دارای یکی از این دو شرط باشد:
- یا شرط صفت در عقد تصریح شده باشد( مثلا به زبان اورده شود یا در سند ازدواج مکتوب شده باشد)
- یا عقد بر اساس ان واقع شده باشد.( مثلا یکی از دو طرف عقد، تحصیلات عالیه داشته باشد ، که عرفا عقد باید بر اساس شرط داشتن تحصیلات عالیه ، واقع شود)
بر همین اساس ماده ۱۱۲۸ قانون مدنی ، گفته است: «هر گاه در یکی از طرفین صفت خاصی شرط شده و بعد از عقد معلوم شود که طرف مذکور فاقد وصف مقصود بوده برای طرف مقابل حق فسخ خواهد بود خواه وصف مذکور در عقد تصریح شده یا عقد متبانیاً بر آن واقع شده باشد» برای درک بیشتر خیار تخلف از شرط صفت مثال های رایج ، در ذیل اورده می شود:
اگر مرد یا زن ، قبل از ازدواج، برخالف واقع خود را قاضی ، وکیل ، یا دارای تحصیلات عالیه( فوق لیسانس ،دکتری) و یا مهندس یا پزشک ویا خود را پولدار معرفی کند و خلاف ان ثابت شود و یا اینکه خود را مجرد معرفی نماید و سپس معلوم شود که متاهل بوده، اگر این اعمال بدون مانور متقلبانه باشد ، عقد نکاح را می توان بر اساس خیار تخلف از شرط صفت ، فسخ کرد. بر همین اساس تشخیص نوع خیار بسیار مهم بوده و در تنظیم دادخواست اهمیت عملی پیدا می کند..پس بهتر است قبل از اقدام ،با وکیل دادگستری مشورت کنید.
آیا عقیم بودن زن یا مرد از عیوب موجب فسخ نکاح محسوب می شود؟
در پاسخ می توان گفت: مستفاد از ماده ۱۱۳۰ قانون مدنی، عقیم بودن زوج را از موارد عسر و حرج معرفی می کند. و در صورتی که دادخواست فسخ نکاح به دلیل عقیم بودن طرف دیگر، به دادگاه خانواه تقدیم شود. ممکن است پرونده خواهان فسخ نکاح ، با قرار رد عوا مواجه شود. پس بهتر است قبل از هر اقدامی ، با وکیل دادگستری مشورت شود، وسپس از دادگاه خانواده تقاضای طلاق شود.
جنون
فسخ نکاح به علت جنون در حالتی امکان‌پذیر است که یکی از طرفین از جنون دیگری در هنگام ازدواج اطلاع نداشته باشد و اگر مطلع بوده باشد این امکان وجود ندارد.
نکته: زن در صورتی که مرد پس از ازدواج دچار جنون شود ، نیز حق خواهد داشت اما اگر زوجه بعد از نکاح دچار جنون شود مرد حق فسخ نکاح را نخواهد داشت.
تفاوت جنون در زن با جنون در مرد چیست؟
جنون شوهر چه قبل از نکاح و چه بعد از آن عارض شود موجب خیار برای زن است. در این خصوص ماده ۱۱۸۵ ق.م می گوید: »جنون … در مرد هرگاه بعد از عقد هم حادث شود موجب حق فسخ برای زن خواهد بود.« اما جنون زن طبق ماده ۱۱۸۹ ق.م هنگامی موجب حق فسخ برای مرد است که عیب مزبور در هنگام عقد وجود داشته باشد.”
شرایط فسخ نکاح
حق فسخ قابل اسقاط است و فرد می‌تواند از حق خود صرف نظر کند.
لازم به ذکر است که ،خیار فسخ فوری است و اگر فورا بعد از اطلاع از آن استفاده نشود این اختیار از بین می‌رود. مدت زمان مذکور بر طبق عرف تعیین می‌شود.
مثلا اگربعد از گذشت چند سال از زندگی زناشویی یکی از زوجین ادعای جنون طرف دیگر را کند و* دادخواست* فسخ نکاح را به دادگاه حقوقی تقدیم نماید، دعوای او با قرار رد دعوا( عدم قبول ادعا) مواجه می شود، پس بهتر است بعد از مشاوره با وکیل دادگستری ، خواهان جدایی طبق تشریفات دعوای* طلاق* دادخواست مناسب را به دادگاه خانواده تقدیم کند.
نکته: فسخ عقد نکاح به رضایت طرف مقابل نیاز ندارد و یک‌طرفه قابل اجرا است. بعبارتی یک عمل یک طرفه می باشد و در اصطلاح حقوقی به ان ایقاع گفته می شود.
تفاوت طلاق با فسخ نکاح چیست؟
یکی از تفاوت ها این است که، برای فسخ نکاح نیازی به رعایت تشریفات طلاق ( از جمله تعیین داور ، اجرای صیغه طلاق در دفتر خانه رسمی طلاق و…) نیست و دومین اختلاف مربوط به حقوق مالی زوجه از جمله مهریه می باشد. که در ادامه، این تفاوت برررسی می شود.
مقاله مرتبط با پایان یا فسخ نکاح: نکاح منقطع (متعه) چیست؟
︎تاثیر فسخ نکاح بر حقوق مالی زن
پرداخت مهریه به نزدیکی یا عدم نزدیکی زوجین بستگی دارد. بر همین اساس ماده ۱۱۰۱ قانون مدنی در مورد تکلیف مهریه می گوید: ” هرگاه عقد نکاح قبل از نزدیکی به جهتی فسخ شود زن حق مهر ندارد مگر در صورتی که موجب فسخ، عنن باشد که در این صورت با وجود فسخ نکاح، زن مستحق نصف مهر است.”
نکته لازم به ذکر است در مورد ماده فوق بررسی چند نکته حائز اهمیت است:
یک: پس در فرض نزدیکی ،( جشن عروسی و حجله) مرد در صورت فسخ نکاح ، زن حق دریافت تمام مهر المسمی ( مهر تعیین شده) را خواهد داشت.
دو: منحصرا در مورد خیار عیب عَنَن دو فرض و حالت متصور است:
در فرضی که مهریه معیین باشد( مهر المسمی)اگر قبل از نزدیکی، عقد به علت عیب عنن فسخ شود، زن مستحق نصف مهر المسمی است.
در فرضی که مهر معیین نشده باشد، اگر قبل نزدیکی، عقد به علت عیب عنن فسخ شود، زن مستحق مهر المثل می باشد
در کدام حالت، در صورت فسخ نکاح، زن هیچ حقی بر مهر ندارد، حتی در صورت نزدیکی؟
در پاسخ می تواند گفت: هرگاه فسخ نکاح به دلیل تدلیس زن باشد ، زن در هیچ فرضی حقی بر مهر ندارد، زیرا با تقلب ، حقی مستقر نمی شود ودر صورتی که مرد مهریه را پرداخت کرده باشد، می تواند، مهریه را از زن ، دوباره مطالبه کند
