ارزهای دیجیتالی یک پدیده نوظهور در اقتصاد جهانی که بدلیل نوپا بودن آن و عدم وجود زیرساخت‌های اساسی بدیهی است رویکرد دولتها در این زمینه شفاف و قاطعانه نباشد. در حوزه تنظیم گری و مقررات ارزهای دیجیتال نه فقط در ایران بلکه در اغلب کشورها دچار بحران یا خلاء نظام حقوقی و تنظیم گری هستند از سوی در رمز ارزهای رایج نظام توزیع غیر متمرکز آنها را تا حدودی تنظیم ناپذیر کرده است و از سوی دیگر گسترش آنها در حاکمیت پولی کشورها که از شئون حکومتی آنها می باشد تاثیر به سزایی گذاشته است.
به هر حال با بررسی برخی معیارها می توان فهمید که یک دولت چه دیدی نسبت به ارزهای دیجیتال دارد. بررسی شرایط و مقررات کشور در قبال ارزهای دیجیتال می تواند در زمینه های مختلفی مانند تحقیق و توسعه، استخراج، سرمایه گذاری و… هم به کاربران در انتخاب درست یاری رساند و هم به مسئولین اجرایی کشور در تصمیم گیری بهتر کمک نماید. از این رو دانستن رویکرد و شرایط مقرراتی جمهوری اسلامی ایران در قبال ارزهای دیجیتال و بیت کوین برای بسیاری از کاربران مخصوصا افرادی که قصد سرمایه گذاری گسترده در ارزهای دیجیتال و بیت کوین را دارند امری حیاتی و ضروری است.بر همین اساس در این مقاله سعی می شود به سوالات زیر پاسخ داده شود:
آیا خرید و فروش و نگهداری ارزهای دیجیتال جرم است؟ آیا ورود به این حوزه برای بانک ها و صرافی ها و موسسات مالی مجاز است؟ امکان طرح شکایت برای جرایم مربوط وجود دارد؟ و خیلی سوالات دیگر که در ادامه باهم قدم به قدم به موضوع رمز ارز می پردازیم.
در این مقاله موارد ذیل بررسی می شود:
- تعریف و تاریخچه ارزهای دیجیتال
- ارز دیجیتال بانک مرکزی
- انواع بلاک چین
- نقش ماینرها در تهیه ارز دیجیتال
- وضعیت برنامه ریزی ارز دیجیتال
- وضعیت قانونی بیت کوین و سایر رمز ارزها در ایران
- حکم شرعی ارزهای دیجیتال
- نتیجه گیری
تعریف و تاریخچه ارزهای دیجیتال
ارزهای دیجیتال چیست؟ از کجا آمده اند و در مورد پیدایش این نوع پول الکترونیکی و نوین چه چیزی های باید بدانیم.
ارز دیجیتال به لاتین Digital currency ارزهایی هستند که در فعالیت های اقتصادی به صورت الکترونیکی ذخیره و منتقل می شوند و مبنای آنها صفر و یک است آن گونه که از واژه ارز دیجیتال به ذهن متبادر می شود هر ارزشی که در بستر دیجیتال ایجاد شده است دلالت می کند. به عبارتی کریپتوکارنسی یا ارز دیجیتال به یک سیستم انتقال وجه الکترونیک گفته می شود که برای تایید تراکنش ها و تشکیل واحدهای جدید متکی به بانک های مرکزی نبوده و نیازی به شخص ثالث ندارد در عوض در سیستم ارزهای دیجیتال تراکنش ها در یک دفترکل توزیع شده به نام بلاک چین ثبت و رمزگذاری می شوند و این موضوع امکان پرداخت های مستقیم را فراهم می کند. یکی از جنبه های گیرای ارزهای دیجیتالی روان بودن اصطلاحاتی است که برای بخش ها و محصولات مختلف آن به کار می رود، اصطلاحاتی که برای تعریف آنها به کار می رود در هر کشوری می تواند متفاوت باشد برای مثال در آرژانتین، تایلند و استرالیا از آنها به عنوان 《ارز دیجیتال》یاد می شود در کانادا و چین و تایوان به عنوان 《کالاهای مجازی》، آلمان آنها را 《توکن های دیجیتال》می نامد، سوئیس 《توکن پرداخت》، ایتالیا و لبنان 《ارز سایبری》، کلمبیا 《ارز الکترونیکی》، هندوراس و مکزیک 《دارایی های مجازی》می نامند در ایران نیز《ارزهای دیجیتال》نامیده می شوند.
ارز دیجیتال همزمان با رشد ارزش بیت کوین در سال ۲۰۱۷ میلادی به یک جریان اصلی در جهان تبدیل شد. در سال ۲۰۰۹ میلادی یک برنامه نویس کامپیوتر با نام مستعار ساتوشی ناکامو اولین ارز دیجیتال دنیا یعنی بیت کوین را اختراع کرد. ساتوشی مخترع فناوری بلاک چین نیز هست در واقع ساتوشی جمعی از ایده های مانند هش، ثبت جمعی و… را در کنار یکدیگر استفاده کرده و ایده بلاک چین را ابداع کرد. از آنجایی که کپی کردن اطلاعات دیجیتال کار آسانی است بنابراین دارنده یک سکه نقدی می توانست جایگزین آن را در یک جا صرف و کد منحصر به فرد خود برای یک تراکنش در جای دیگری استفاده کند و این کار مانند آن است که کالا یا زمینی را همزمان به دو نفر بفروشد، ساتوشی ناکامو با هدف ارائه راه حلِ 《دو بار خرج کردن》 در ارز دیجیتال تصمیم گرفت یک نوع یک پول غیر متمرکز را توسعه دهد یعنی برای تایید تراکنش ها در شبکه کاربران بیت کوین یک راه حل جدید پیدا کند و با اختراع بلاک چین تراکنش ها با ذکر اطلاعات زمانی در یک زنجیره ادامه دار از اثبات انجام کار مبتنی بر هش درج خواهند شد. سوابق این تراکنش ها غیرقابل تغییر است مگر اینکه فرایند اثبات انجام کار مجددا انجام شود.
مقاله مرتبط: همه چیز درباره چک
ارز دیجیتال بانک مرکزی
رمز ارز بانک مرکزی یا central bank نوع نوینی از ارزهای رمز نگاری شده است که مبتنی بر فناوری دفترکل توزیع شده و شبکه بلاک چین کار می کنند و می توانند به عنوان ارز روزمره برای خرید کالا و خدمات مورد استفاده قرار گیرند این رمزها برخلاف سایر رمزها دارای پشتوانه بانک مرکزی هستند و در واقع نهاد تنظیم گر پولی کشورها پشتوانه آنها خواهد بود. CBDC در واقع Fiat Money یا پول قانونی است که بانک مرکزی به صورت دیجیتال صادر می کند. ارز دیجیتال ملی چون از طرف نهاد تنظیم گر پولی یعنی بانک مرکزی ایجاد می شوند ماهیتی متمرکز دارند و در واقع به عنوان پول قانونی یک کشور صادر و توسط قوانین و مقررات دولتی نیز تنظیم می شوند. نظارت و کنترول CBDC با رگولاتور پولی کشور است این ارزها در تعریف ساده یک ارز دیجیتال دارای پشتوانه دولت هستند.
یک سوال: آیا شرایط اقتصادی فعلی کشور آمادگی پذیرش رمز ارز دیجیتال بانک مرکزی را دارد؟
پاسخ: این نوع رمز ارزها در حال باز کردن جای خود در جهان هستند خیلی از کشورها نظیر بانک گلستان، بانک مرکزی روسیه و… در صدد استفاده از این نوع رمز ارزها می باشند ایران نیز باید به این حوزه وارد شود. مزایای CBDC حتما در شرایط فعلی اقتصاد ایران که از سوی با تحریم های خارجی دست و پنجه نرم می کند و از سوی دیگر در داخل با ساختارها و فرایندهای معیوب اقتصادی و بانکداری دست به گریبان است می تواند کارآمد باشد اگر بانک مرکزی بتواند به حوزه رمز ارز ملی وارد شود می تواند این ابزار را در بسیاری از تبادلات پولی خارجی به کار بکیرد زیرا نه به سوئیفت نیاز دارد و نه حتی به شبکه بین المللی بلاک چین، گستره دسترسی به خدمات پولی و مالی، کمک به امور مالیاتی و ردیابی فرار مالیاتی امنیت پرداخت و سایر مزایایی که این رمز ارزها دارند همه گی از ویژگی هایی است که در شرایط فعلی اقتصاد کشور می تواند کمک کننده باشد. با توجه به نوظهور بودن این فناوری پولی و این که در غالب کشورها در مرحله آزمایشی است نمی توان از پیامدهای آن دقیق سخن گفت و متخصصان اقتصادی باید در این زمینه به صورت تخصصی پاسخ دهند اما به نظر می رسد با توجه به جهش جهانی برای ورود به این حوزه ناچار ورود جدی و هرچه سریعتر به این حوزه با قواعد تنظیم گری پولی مبتنی بر ابزاری نوین می باشیم و قطعا مزایای استفاده از این ابزارهای نوین پولی می تواند برای اقتصاد کشور گره گشا باشد.
چگونگی انجام تراکنش های ارز دیجیتال
اصولاً تراکنش ها در سیستم الکترونیک ارز دیجیتالی نسبت به سیستم بانکداری سنتی از سرعت بیشتری برخوردار می باشند در سیستم بانک داری سنتی انتقال وجه چند روز طول می کشد در حالی که ارزهای دیجیتال در عرض چند دقیقه به مقصد مورد نظر می رسند. در کل پیش از ثبت یک سابقه تراکنش در بلاک چین چند مرحله طی می شود که ذیلا به بررسی آن می پردازیم؛
مرحله اول- وقتی یک شخص درخواست تراکنش خاصی می کند درخواست او به کل شبکه ارسال می شود.
مرحله دوم– هر کامپیوتر حاضر در شبکه تراکنش های همزمان را در یک بلاک جمع می کند و به هر یک برچسب زمانی می زند
مرحله سوم- هر کامپیوتر روی حل معاملات پیچیده کار می کند و پس از حل آن موفق به اضافه نمودن یک بلاک چین جدید به شبکه بلاک چین می شود. این فرایند را “ماینینگ یا استخراج” گویند.
مرحله چهارم– وقتی یک کامپیوتر به جواب صحیح برسد خبر استخراج بلاک جدید را به بقیه شبکه اطلاع می دهد.
مرحله پنجم– شبکه جواب را چک کرده و با تراکنش های ثبت شده تطبیق و مقایسه می کند. این فرایند از نقص دو بار خرج کردن در شبکه جلوگیری می کند.
مرحله ششم- بلاک جدید به زنجیره موجود اضافه می شود و این به معنی تکمیل عملیات تراکنش می باشد.
مرحله هفتم– دریافت هش پس از اضافه شدن یک بلاک به زنجیره بلاک چین تا در تولید بلاک بعدی استفاده شود.
و این فرایند به طور دنباله دار تکرار می شود. و بدین ترتیب معاملات غیر قابل برگشت خواهند بود گویی که به یک نفر پول نقد داده باشید. همانطور که گفته شد هر بلاک با بلاک قبل از خود در ارتباط است و اگر شخصی بخواهد تراکنش ها را دستکاری کند باید کل زنجیره را تغییر دهد چرا که امکان تغییر یک تراکنش به تنهایی وجود ندارد و بر فرض آنکه بتواند کل زنجیره را تغییر دهد از آنجایی که پیوسته بلاک های جدیدی به شبکه افزوده می شود احتمال آن به شدت ضعیف است بتواند پیش از ورود یک بلاک جدید به شبکه آن را وارد بلاک چین کند.
امضای تراکنش: هر یک از کاربران شبکه یک کلید عمومی و یک کلید خصوصی که مربوط به حساب کاربری اش می باشد در تایید اعتبار یک تراکنش لازم است کاربران ثابت نمایند که کلید خصوصی را می دانند و آن را در یک تابع هش مشابه هشی که بلاک ها را به هم مرتبط ساخته وارد کنند این فرایند را “امضا digest” می نامند. درست مانند کارت های اعتباری که برای تایید خرید توسط دارنده کارت از امضای شخص استفاده می کنند. بنابراین کلید خصوصی در نگارش یک امضای دیجیتال نقش اساسی دارد لذا لازم است کلید خصوصی خود را خصوصی نگه داریم اما کلید عمومی در اختیار تمام کامپیوترهای حاضر در شبکه قرار می گیرد و برای رمز گشایی اطلاعات استفاده شده و این را تایید می کند که آیا اطلاعات توسط کلید خصوصی حساب درخواست کننده رمزنگاری شده یا خیر؟
البته کلید عمومی نمی تواند برای تعیین کلید خصوصی استفاده شود زیرا کلید خصوصی تامین کننده “امنیت دارایی دیجیتال” افراد است.
مقاله مرتبط: اوراق تجاری
بلاک چین چیست و نحوه کار کرد آن چگونه است؟
بلاک چین نوعی سیستمی است که تمام اطلاعات و داده ها را ثبت و گزارش کرده و تمام آن ها را بین کاربران فعال در این سیستم، به اشتراک می‌گذارد. همچنین رمزنگاری هایی که کد نویس های این سیستم روی بلاک چین کار گذاشته شده‌اند، امکان هک و ورود غیرقانونی به این سیستم را غیرممکن می‌سازد. به همین خاطر بزرگ ترین برندها و شرکت هایی که در دنیای دیجیتال فعالیت دارند، بستر پرداخت ارزهای دیجیتال که متکی به سیستم بلاک چین هستند را در وب سایت خود فراهم کرده‌اند.
بنابراین بلاک چین سیستمی است که قصد دارد تمام واسطه‌ها را از میان بردارد. برای مثال فروشگاه های آنلاین مطرح جهان که امکان پرداخت ارز دیجیتال در آنها وجود دارد؛ می توانند با پرداخت از طریق بلاک چین واسطه هایی نظیر پی پال و مستر کارت در بین کاربران را کم رنگ تر از سابق نموده و به صورت چشمگیری در سال های آینده کاهش دهد. سیستم بلاک چین در آینده‌ای نه چندان دور، بخش بزرگی از دنیای دیجیتال را تشکیل خواهد داد.
در ابتدا بیت کوین برای مخاطبان مفهوم چندانی نداشت اما اکنون متخصصان و کارشناسان متوجه شدند هدف اصلی بیت کوین غیر متمرکز ساختن داده ها و اطلاعات است با این حال تمام اطلاعات ماندگار خواهند ماند و اعضا نمی توانند داده های عمومی را از بین ببرند از این رو اکثر سازمانها و نهادهای بین المللی معتبر برای مدیریت داده های خود از این سیستم استفاده می کنند.
نحوه کارکرد بلاک چین؛
اطلاعات هر یک از کاربران در قالب یک بلاک در امتداد یک سیستم بلاک چین قرار می گیرد و تمام بلاک های این سیستم با یک دیگر به صورت زنجیره ای ارتباط دارند و افراد قادرند تا اطلاعات را در زنجیره بلاک چین ثبت کنند به همین خاطر امکان گم کردن رد اطلاعات در سیستم سازمانی بلاک چین وجود ندارد و هیچ فردی نمی تواند در آن کلاهبرداری کند. فرض کنید شما اطلاعات مهمی را در یک سند داشته باشید و ۱۰۰ نفر با موبایل خود از آن عکس برداری کرده باشند حال شما قصد از بین بردن این سند با هدف حذف اطلاعات موجود در آن را دارید لیکن شما حتی با معدوم کردن آن هم نمی توانید آن اطلاعات را حذف نماید چرا که تصویر این سند نزد تمام اعضای سیستم قرار دارد و نمی توان آن ها را به طور کامل از بین برد.
سوال: چرا این سیستم ساده امن ترین زنجیره های اطلاعاتی در دنیای دیجیتال تلقی می شود؟
پاسخ : بلاک چین یک وسیله ای به نام هش(hash) در خود دارد. هش نوعی رشته ای متنی است که متخصصان با توابع مباحث ریاضی و کد نویسی به آن دست یافته اند هر کدام از بلاک های که در زنجیره قرار دارند دارای دو عدد هش هستند، هش بلاک قبلی و هش مختص خود با همین ترتیب تمام بلاک ها به هم متصل شده اند و امکان جدا سازی آنها و درز اطلاعات از کانال ارتباطی هر یک از آنها وجود ندارد. به همین جهت این رشته متنی از هرگونه سرقت و کلاهبرداری اطلاعات سیستم جلوگیری می کند و حافظی قدرتمند در برابر متخلفان است بنابراین هیچ کس نمی تواند به طور غیرقانونی وارد شده و اقدام به سرقت اطلاعات از آن بنماید.
نکته مهم در اینجا این است که کار کرد این سیستم زنجیره ای بدین نحو است که تمام کاربران بدون استثنا با قبول و رعایت قوانین و مقررات بلاک چین مورد نظر می توانند بلاک مخصوص خود را داشته باشند. در بازار رمز ارز این کار با ایجاد حساب کاربری از صرافی های آنلاین و خرید ارز دیجیتال اتفاق می افتد. برهمین اساس تمام افراد علاقه مند می توانند به راحتی حساب کاربری مختص خود را برای ذخیره سازی ارزهای دیجیتال داشته باشند و هر زمان مایل باشند نسبت به خرید ارزهای دیجیتال بیت کوین، تتر، دوج کوین، اتریوم ، شیبا یا هر ارز دیگری اقدام نمایند.
انواع بلاک چین
تنوع نسبتا مناسب بلاک چین با توجه به تمایز حوزه های کسب و کارهای فعال امکان آزادی بیشتری برای استفاده از این شبکه در سیستم های اداری یا ارز دیجیتال اختصاصی به ویژه برای شرکت های بزرگ فراهم نموده است در ادامه بحث به انواع بلاک چین می پردازیم؛
۱.بلاک چین خصوصی(Blokchain Private)
این شبکه اسناد را به صورت متمرکز ذخیره کرده و به نوعی تحت کنترل سازمان مالک آن می باشد بنابراین هر کسی نمی تواند وارد شبکه شده و در آن تغییراتی ایجاد نماید با توجه به قابلیت خصوصی سازی این شبکه از امنیت بالایی برخوردار است و هیچ هکری نمی تواند وارد آن شده و اطلاعاتی از آن بدست آورد به همین خاطر شبکه بلاک چین خصوصی برای سازمان ها ونهاد هایی که می خواهند اسناد و اطلاعات خود را بصورت متمرکز در بلاک چین نگهداری نماید گزینه بسیار مناسبی است از معایب این نوع شبکه به عقیده بسیاری از کارشناسان متمرکز بودن داده ها در شبکه و امکان نمایان اطلاعات هر یک از کاربران می باشد به همین خاطر بلاک چین خصوصی را برخلاف هدف اصلی شبکه میدانند لیکن با این حال تعداد بسیار زیادی از سازمان ها از این شبکه استفاده می کنند.
۲-بلاک چین عمومی Blokchain Public) )
دومین و پرکاربردترین بلاک چین، شبکه بلاک چین عمومی است ورود کاربران به این شبکه بلاک چین برای افراد آزاد است و می توانند بدون محدودیت وارد شده و از امکانات آن بهره مند شوند و برای ورود به هیچ مجوزی نیاز ندارند چرا که این شبکه کاملا غیرمتمرکز است عمده ارزهای دیجیتال مشهور نظیر بیت کوین و اتریوم نیز از آن بهره می برند. از معایب این نوع شبکه این است که چون میلیون ها کاربر در این شبکه بلاک چین عمومی فعال هستند احتمال کلاهبرداری در برخی مواقع وجود دارد علی الخصوص که همگی می توانند معاملات و اطلاعات حساب کاربری یکدیگر را مشاهده نمایند البته در فرضی شما غفلت کرده و فرصت و امکان کلاهبرداری را به دیگران بدهید این اتفاق خواهد افتاد در غیر اینصورت امکان کلاهبرداری در این سیستم امن وجود نخواهد داشت.
۳-شبکه بلاک چین کنسرسیوم(Blockchain Consortium)
شبکه بلاک چین کنسرسیوم بهترین پلتفرم همکاری کسب و کار از راه دور است چرا که به واسطه امنیت بالایی که دارد امکان برقراری ارتباط عمیق را برای کاربران فراهم می کند. اگر تعداد کاربران در این شبکه از حدی بگذرد آنوقت دسترسی دادن به هر کدام بسیار دشوار خواهد بود زیرا این نوع بلاک چین(کنسرسیوم) صرفا برای همکاری سازمانها ساخته شده و زیاد بودن تعداد کاربران در آن مشکل ساز خواهد بود. در این نوع بلاک چین هر کاربری اجازه ورود را ندارد و شبکه پیشرفته بلاک چین کنسرسیوم بستر همکاری چندین سازمان به صورت گروهی را فراهم می کند تا ضمن متمرکز بودن کلیه اسناد و اطلاعات موجود سازمانها امکان همکاری با یکدیگر را داشته باشند این شبکه سیستمی نیمه متمرکز بین بلاک چین عمومی و خصوصی قرار دارد.
۴-بلاک چین هیبرید(Blockchain Hybrid)
آخرین نوع بلاک چین هیبرید نام دارد که حاصل ترکیب بلاک چین عمومی و خصوصی است و هدف از ابتکار آن به حداقل رساندن معایب و احتمال کلاهبرداری می باشد. تا کاربران با خیال راحت از امکانات آن بهره ببرند. افراد برای ورود به این شبکه ابتدا باید با ارائه اطلاعات شخصی احراز هویت نمایند و هر فردی می تواند درخواست ورود به شبکه را به مسئول آن ارسال و با انجام اقدامات لازم برای خود حساب کاربری در شبکه ایجاد نماید. بنابراین ورود عموم برای این شبکه آزاد نیست بلکه کنترل کنندگان بلاک چین هیبرید باید مجوز ورود به هر فردی اعطا نمایند و حدود اختیارات هر کدام را معیین نمایند. این شبکه تا حدودی تحت کنترل مسئول آن خواهد بود.
نقش ماینرها در تهیه ارز دیجیتال
در مورد چاپ و صدور پول های کاغذی بانک مرکزی تصمیم گیرنده است اما تکثیر و تولید ارزهای دیجیتال چگونه است؟ وقتی بانک مرکزی در این مورد تصمیم گیرنده نیست تولید و تکثیر این نوع ارزها به چه ترتیبی خواهد بود؟
ابتدا لازم است ارزهای دیجیتال تولید واحد جدیدی را به شبکه تعریف کنند. اکثر ارزهای دیجیتال مانند بیت کوین به عنوان پاداش واحد های جدیدی را بین ماینرها توزیع می کنند تا تراکنش ها را در بلاک چین تایید کنند. ماینرها تلاش می کنند مشکلات پیچیده ریاضی یا سایر سیستم های اثبات انجام کار در هر یک از بلاک های موجود در بلاک چین را حل کنند، سپس هر یک از راه حل ها را تایید کند. انجام این محاسبات هزینه دارد که همانند هزینه خرید تجهیزات سخت افزاری یا خرید برق بوده و به هیچ وجه مجازی نیست.
هنگامی که یک ماینر با موفقیت بلاک جدیدی را به بلاک چین اضافه می کند حق دریافت پاداش به او تعلق می گیرد آدرس بیت کوین جدید به همراه سایر اطلاعات حساب در بلاک جدید ثبت می شود. سختی این معادلات به صورت خودکار وابسته به یک قدرت پردازش در شبکه شده به گونه ای که حل هر مسئله به طور میانگین ۱۰ دقیقه به طول می انجامد.
میزان پاداش از ۵۰ بیت کوین در ازای هر بلاک شروع می شود، این تعداد هر ۲۱۰۰۰۰ بلاک یک بار یعنی به طور تقریبی هر ۴ سال یک بار نصف می شود. در حال حاضر جایزه هر بلاک ۱۲.۵ بیت کوین است. پاداش حل هر بلاک در بلاک چین در یک زمان نامعین بی انتها کم می شود به گونه ای که تا پیش از سال ۲۱۴۰ ماینرها موفق به استخراج کل ۲۱ بیت کوین در شبکه خواهد شد.
بنابراین پاداش ماینرها برای بروزرسانی و تایید بلاک چین روی هزینه تراکنش ها حساب می شود لذا تراکنش برخی از ارزهای دیجیتال نسبتا بالاست، در حال حاضر هزینه کارمزد بیت کوین تا حدودی پایین است اما اگر حجم تراکنش ها برای جبران کاهش پاداش بلاک ها بالا نرود ناچار هزینه کارمزدها افزایش می یابد تا پاداش ماینرها جبران شود.
_سوال: ارز دیجیتال را چگونه و از کجا بخریم؟
پاسخ: اغلب افراد برای تهیه ارز دیجیتال از طریق صرافی ها اقدام میکنند زیرا دیگر استفاده از کامپیوتر شخصی و حتی کامپیوترهای مخصوص ماینینگ برای استخراج ارزهای دیجیتال کارآمد نیست لذا افراد از صرافی ها ارز دیجیتال تهیه می کنند و از این طریق ۵سود بیشتری عایدشان می شود.
صرافی های ارز دیجیتال مانند بورس کار میکند و با بقیه صرافی ها تفاوتی ندارد. سفارش خریداران و فروشندگان در یک لیست با یکدیگر تطبیق داده می شود، زمانی که سفارشات در یک لیست درج شد صرافی درخواست خریدارانی که مایلند مبلغ مورد نظر فروشنده یا بیشتر را پرداخت کنند را با درخواست فروشنده تطبیق می دهند. قیمت ها بر اساس دلیل خرید افراد تعیین می شود، هر صرافی لیست خرید منحصر به فرد خود را دارد به همین خاطر قیمت های هر صرافی می تواند با صرافی دیگر کاملا متفاوت باشد، اصولا صرافی هایی که بالاترین حجم خریدار و فروشنده را دارد قیمت هایش مناسب تر و بهتر است.
وضعیت برنامه ریزی ارز دیجیتال
در پاسخ به این سوال که آیا برای ارز دیجیتال ملی برنامه ریزی صورت گرفته است یا خیر؟ باید گفت که ایران نیز مانند اغلب کشورها با چالش بحران نظام حقوقی و تنظیم گری رو به رو است مضاف بر این دیر باروری رشد فناوری توسط نهادهای تنظیم گر و مقررات گذار موجب شده است تا نگاه تهدید محور و سلبی به ارزهای دیجیتال جایگزین نگاه فرصت محور شود همین امر سبب شده تا غالب مقررات در زمینه رمز ارزها که بیشتر هم ناظر به ماینینگ و استخراج است تا تبادل و انتقال مقررات منعی باشد تا توسعه ای با این حال بانک مرکزی مقررات و آیین نامه ای در خصوص ارز دیجیتال دارد و در حوزه CBDC هم اقداماتی در دست انجام دارد در زمینه قانون گذاری هم تدابیری اتخاذ شده است اما با این ادعا که قوانین کاربردی برای اداره ارز دیجیتال داریم اکیدا فاصله ای معنا دار وجود دارد و دچار فقر قانونی و بلاتکلیفی در این حوزه هستیم. با این حال به نظر می رسد برای ارز دیجیتال تا حدودی برنامه ریزی صورت گرفته است.
وضعیت قانونی بیت کوین و سایر رمز ارزها در ایران
در سال ۲۰۱۸ تجارت و مالکیت ارزهای دیجیتال در ایران به دلیل نگرانی های مربوط به پولشویی و تامین مالی تروریسم ممنوع اعلام شده بود تمام موسسات مالی ایران مانند؛ بانک ها، موسسات اعتباری و صرافی ها از کار کردن با ارز دیجیتال یا تبلیغ آنها به هر نحوی منع شدند با این حال در سال ۲۰۱۹ دولت شروع به لغو محدودیت ها کرد زیرا تحریم پول ملی برا آنها مشکلاتی را به وجود آورده بود در همین راستا قانون ارز دیجیتال در ایران کمی تغییر کرد. مالکیت و استخراج ارز دیجیتال بلامانع اعلام شد اما همچنان استفاده از رمز ارزها به عنوان یک سیستم پرداخت ممنوع است. در اواخر سال ۲۰۲۰ دولت ایران بار دیگر قوانین سخت گیرانه تری را برای شرکت های ارز دیجیتال وضع کرد زیرا قیمت ارز دیجیتال در حال افزایش بود، بازار سهام و بورس ایران در حال سقوط بودند و تعداد بهترین کشورها برای ترید ارز دیجیتال افزایش یافته بود البته تنها قوانینی که در آن زمان توانستند وضع کنند محدودیت های بیشتری برای ماینرهای ارز دیجیتال به دلیل مصرف زیاد انرژی بود. در چند سال اخیر دنیای ارز دیجیتال رونق زیادی داشته است به همین دلیل دولت ها و همچنین ایران انعطاف بیشتری نسبت به ارزهای دیجیتال از خود نشان داده اند. در ماه پایانی سال ۹۷ پیش نویس طرح ساماندهی ارز دیجیتال در کمیسیون اقتصادی دولت تهیه و تصویب شده و در هیئت دولت در انتظار بررسی است. بر اساس مصوبه کمیسیون اقتصادی دولت ارز دیجیتال به رسمیت شناخته شده و استفاده از برق برای تولید ارز دیجیتال در زمان پیک مصرفی ممنوع و همچنین مصوب شد که متوسط نرخ صادراتی برق مبنای قیمت گذاری بهای مصرفی برق در صنعت ارز دیجیتال باشد.
استخراج بیت کوین یا هر ارز دیجیتال دیگری در ایران قانونی است اما باید برای انجام آن از وزارت صنعت و معدن مجوز دریافت شود. استخراج ارز دیجیتال در ایران بدون مجوز غیر مجاز اعلام شده است بنابراین استفاده از بیت کوین در ایران جرم نیست چرا که برای جرم دانستن عملی باید در قانون جرم انگاری شود و در صورت عدم جرم انگاری با توجه به اصل ۳۷ قانون اساسی حکم برائت است و آن عمل مباح خواهد بود.
سوال: آیا واردات و نگهداری دستگاه های استخراج ای سیک مجاز است؟
پاسخ: استخراج به صرفه بیت کوین از طریق دستگاه های ای سیک(ASIC) انجام می شود این دستگاه ها وارداتی هستند تا پیش از تیر ماه سال ۹۸ اداره گمرک ایران واردات دستگاه های استخراج را ممنوع کرده بود و این دستگاه ها عمدتا بصورت قاچاق وارد کشور می شوندهمین امر باعث شد که قانون حق ضبط و توقیف این دستگاه ها را داشته باشد. در اطلاعیه ۲۲ تیر ماه سال ۹۸ گمرک ایران به ستادهای نظارت و گمرکات ابلاغ کرد که دستگاه استخراج ارز دیجیتال با عنوان ماینر در ردیف گمرکی ۸۴۷۱۹۰۹۰ قرار می گیرند در این ردیف گمرکی معمولاً دستگاه های کارتخوان، رمزخوان ها یا پین پد و برخی دیگر دستگاه های بانکی قرار می گیرند. در هر حال معاون گمرک ایران اعلام کرد که گمرک فقط ردیف دستگاه های استخراج ارز دیجیتال را تعیین کرده و به معنی ترخیص این دستگاه ها نیست و برای ترخیص دستگاه استخراج هم اخذ مجوز از وزارت صنعت ضروری است.
ماینینگ خانگی
استخراج بیت کوین در خانه می‌تواند در ابتدا بسیار وسوسه‌انگیز باشد. اما این کار مشکلاتی هم دارد از جمله مشکلات آن همانطور که می‌دانید زیادی مصرف برق توسط دستگاه های استخراج می باشد. مصرف بالای برق دستگاه استخراج بیت کوین موضوعی است که باعث ایجاد مانع برای قانونی شدن استخراج بیت کوین و دیگر ارزهای دیجیتالی در همه کشورها از جمله ایران است بنابراین ماینینگ خانگی مجاز نبوده است و دادستانی مجوز ورود به منازل را صادر کرده است.
سوال: استفاده از برق غیر مجاز چه حکمی دارد؟
پاسخ: به موجب ماده ۶۶۰ قانون مجازات اسلامی مصوب۱۳۷۵ “هرکس بدون پرداخت حق انشعاب و اخذ انشعاب آب و فاضلاب و برق و گاز و تلفن مبادرت به استفاده غیرمجاز از آب و برق و گاز و تلفن و شبکه فاضلاب نماید علاوه بر جبران خسارت وارده به جزای نقدی دو برابر خسارت وارده محکوم خواهد شد. چنانچه مرتکب از مامورین شرکتهای مذکور باشد به حداکثر مجازات جریمه محکوم خواهد شد.”
حکم شرعی ارزهای دیجیتال
حکم شرعی ارز دیجیتال موضوعی است که ذهن بسیاری از معامله‌گران را درگیر خود کرده است. زمان زیادی از ظهور ارزهای دیجیتال می‌گذرد، با این حال مردم کشورهای مسلمان بین یک دوراهی در مسیر معامله این رمز ارزها قرار گرفته‌اند. از این رو علمای دینی اهل تشیع و تسنن تصمیم گرفتند که حکم شرعی و نظر خود را در رابطه با معامله رمز ارزها بدهند.
حال به نظر فقهای اهل تشیع سپس اهل سنت در خصوص این نوع پول نوین ذیلا می پردازیم؛
آیت الله خامنه ای
ایشان در پاسخ به سوال حکم معاملات بیت کوین(ارزهای دیجیتال) چیست؟ گفته اند: حکم تولید و خرید و فروش ارزهای دیجیتال مطابق قوانین و مقررات نظام جمهوری اسلامی ایران می باشد.
آیت الله سیستانی
آیت الله سیستانی به مسلمانان توصیه میکنند که در معاملات خود با ارزهای دیجیتال، از مواردی مانند ربا و سفته بازی دوری نمایند و از هر گونه معامله‌ای که می‌تواند به ترویج عملیات نامشروع منجر شود، پرهیز کنند.
آیت الله مکارم شیرازی
مکارم شیرازی در پاسخ به این سوال که خرید و فروش بیت کوین چه حکمی دارد؟ پاسخ داده اند: با توجه به اینکه بیت کوین دارای ابهامات زیادی است مانند اینکه منشا استخراج مشخصی ندارند و نیز غالبا از سوی دولت ها اعتبار آن پذیرفته نشده است و همچنین منشاء سواستفاده های زیادی شده است بنابراین معامله آن جایز نیست.
آیت الله صافی گلپایگانی
پاسخ گلپایگانی نیز بدین شرح است: حرام و اکل مال به باطل است و الله العالم.
آیت الله نوری همدانی
آیت الله نوری نیز اعلام کرده است ورود در این معاملات اشکال دارد.
آیت الله وحید خراسانی
خراسانی در رابطه با معاملات بیت کوین می گوید: هر گونه خرید و فروش آن باطل است.
آیت الله شبیری زنجانی
زنجانی حکم داده است: چنانچه استفاده از اینگونه ارزها خلاف قانون باشد و نوعاً مفسده اقتصادی داشته باشد خرید و فروش آنها اشکال دارد.
هیئت فتوای اهل سنت جنوب ایران بر این باور است که داد و ستد این دارایی‌ها که ماهیت پولی دارند جایز است اما با رعایت احتیاط و بهتر است تا زمان رسمیت بخشیدن به این ارزها از معاملات آنها خودداری کرد. حکم شرعی علمای اهل سنت عراق درباره ارزهای دیجیتال: گفته اند که جایز نیست، خرید و فروش ارزهای دیجیتال اکل مال به باطل بوده و از نظر شرعی حرام است.
نتیجه گیری
بیت کوین در ایران به صورت رسمی هنوز قانونی نیست اما استفاده از بیت کوین در کشور جرم هم نیست. قوه قضاییه به عنوان عالی‌ترین نهاد قانونی کشور، پیگیری و نظارت بر اجرای قانون را بر عهده دارد. بنابر فرایند تایید قوانین و مصوبات در مجلس، قوه قضاییه معمولا پس از اجرای یک قانون، بر اجرای آن نظارت میکند. طبق ماده ۲ قانون مجازات عمومی، «هر فعل یا ترک فعل که مطابق قانون قابل مجازات یا مستلزم اقدامات تامینی یا تربیتی باشد جرم محسوب است و هیچ امری را نمی توان جرم دانست مگر آنکه به موجب قانون برای آن مجازات یا اقدامات تامینی یا تربیتی تعیین شده باشد جرم محسوب می شود.» بنابراین به دلیل عدم وجود مجازات برای خرید و فروش ارزهای دیجیتال یا نگهداری بیت کوین نمی‌توان این اعمال را جرم دانست. با این وجود، دیگر نهادهای زیرنظر این سازمان مانند نیروی انتظامی در قبال کلاهبرداری‌های این حوزه به عنوان یک فناوری مسئولیت و اختیاراتی دارند. جدای بحث چیستی ارزهای دیجیتال، به عنوان یک فناوری، قانون می‌تواند پیگیری های لازم را تا جایی که ممکن باشد، انجام دهد.
در صورت رخ دادن هرگونه کلاهبرداری، هک و یا عدم وفای به عهد در فضای ارزهای دیجیتال، یک فرد می‌تواند شکایت رسمی ارائه دهد و دادگاه به آن رسیدگی خواهد کرد.
بلاک چین نیز یک فناوری عمومی بوده و احتمالا در مصادیق کاربردی قانونگذاری شود.
در پایان نیز در مورد معامله بیت کوین توسط بانک ها و موسسات مالی باید گفت که نمی توان در این مورد با قاطعیت سخن گفت بانک مرکزی به دلیل پولشویی و کلاهبرداری دستور مسدود سازی گسترده سایت های خرید و فروش بیت کوین و ارزهای دیجیتال را صادر کرد و در حال حاضر هیچ گونه مجوز رسمی برای تاسیس صرافی یا سایت خرید و فروش ارزهای دیجیتال توسط بانک مرکزی صادر نمی شود و و کلیه سایت هایی و مراکز فعلی به صورت غیر رسمی فعالیت می کنند بانک مرکزی نیز در این زمینه اطلاعیه ای صادر کرد.
منابع
