در مقاله های پیشین با بحث نامزدی ، تشریفات ازدواج ، بطلان و فسخ نکاح و نیز قسمت اول مراحل طلاق مسیحیان ایران آشنا شدیم.حال در این قسمت از مقاله مراحل بعدی طلاق را طبق مقررات احوال شخصیه مسیحیان پروتستان ایران ادامه می دهیم.
لازم به ذکر است مستنبط از اصل ۱۳ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران تنها اقلیت های مذهبی شناخته شده در ایران منحصرا اقلیت زرتشتی ، مسیحی و کلیمی( یهودی) می باشند که در حدود قانون در مسائل مربوط به احوال شخصیه خود طبق دین خود عمل می کنند.
در این مقاله موضوعات ذیل بررسی می شود:
- موارد طلاق وصدور گواهی عدم امکان سازش توسط دادگاه
- تنبیه انضباطی کلیسا
- ازدواج مجدد بعد از طلاق
- تشریفات قانونی ثبت طلاق
- عده انحلال نکاح
موارد طلاق و صدور گواهی عدم امکان سازش توسط دادگاه
مرجع صلاح جهت صدور حکم طلاق یا صدور گواهی عدم امکان سازش در صلاحیت دادگاه خانواده می باشد و کلیسا نمی تواند خود راسا حکم طلاق یا صدور گواهی عدم امکان سازش را صادر کند. در واقع نقش کلیسا در اختلافات زناشویی جنبه مقدماتی و صلح و سازش دارد. بر همین اساس ماده ۹۹ ایین نامه به زن و شوهر مسیحی عضو کلیسای پروتستان که ازدواج آنها در کلیسا انجام یا تقدیس گردیده، توصیه می‌کند که قبل از مراجعه به دادگاه برای انحلال نکاح،به‌کلیسا مراجعه کنند.
مطابق ماده ۱۰۰ در صورت احراز و اثبات موارد زیر، دادگاه می‌تواند گواهی عدم امکانسازش و طلاق را پس از گواهی کلیسا صادر کند:
۱) خیانت در زناشویی (زنای زن یا شوهر) ذکر این نکته لازم است که اثبات عمل زنا باید در دادگاه های کیفری طبق نظام کیفری اسلامی انجام شود.
۲) ترک انفاق؛منظور از ترک انفاق، ندادن هزینه زندگی زن و فرزند یا فرزندان از طرف شوهر بدون عذر موجه می‌باشد. حداقل مدت ترک انفاق، یک سال می‌باشد.( ماده۱۰۲)
۳) ترک خانه و زندگی خانوادگی و غیبت طولانی زن یا شوهر؛ پس هرگاه زن یا شوهر، بدون عذر موجه، زندگی خانوادگی یعنی همسر و فرزندان خود را حداقل دو سال متوالی ترک کند.(ماده ۱۰۴)
۴) خشونت و بدرفتاری هر یک از زوجین؛ پس اگر رفتار خشن زن یا شوهر غیرقابل تحمل بوده و موجبات خطرجانی یا صدمات شدید روانی همسر یا فرزندان را فراهم آورد، دادگاه پس از رسیدگی، در مرحله اول : رأی تفریق جسمانی یعنی زندگی جداگانه زوجین را برای مدت محدود و معینی صادر خواهد کرد. و در مرحله دوم : اگر پس از پایان زندگی جداگانه، خشونت و بدرفتاری زن یا شوهر ادامه یابد، دادگاه می‌تواند به درخواست کلیسا گواهی عدم امکان سازش صادر کند.( مستنبط از ماده۱۰۵)
۵)بیماری‌های مسری و غیر قابل درمان یا بیماری مقاربتی زن یا شوهر؛ پس هرگاه زن یا شوهر، پس از ازدواج به یکی از بیماری‌های غیرقابل درمان و مسری مبتلا شود و این موضوع مورد تأیید پزشک مورد اعتماد قرار گیرد، به طوری که سرایت بیماری، زندگی همسر و فرزندان را با خطر مواجه کند.(ماده ۱۰۶)
۶) جنون هریک از زوجین؛ پس جنون هریک از زوجین که پس از وقوع عقد نکاح پیدا شود و زندگی همسر و یا فرزندان را با خطر جانی یا صدمات بدنی مواجه کند، به ترتیبی که ادامه زندگی مشترک را برای همسر و یا فرزندان تحمل ناپذیر نماید.( ماده ۱۰۷)
۷) مطابق ماده ۱۰۸ هرگاه جنون مستمر یا ادواری هریک از زوجین، قبل از عقد ازدواج وجود داشته و به اطلاع طرف مقابل نرسیده باشد.
۸) اعتیادهای مضر زن یا شوهر؛ـ پس اعتیادهای مضر زن یا شوهر، از قبیل اعتیاد به تریاک یا هروئین یا سایر مواد مخدر یا مشروبات الکلی (دائم‌الخمر بودن) یا اعتیاد مشابه، در صورتی که استـمرار داشته و موجـبات اختلال زندگی مـادی یا معـنوی یا روحـانی خانواده را فراهم آورده باشد.( ماده ۱۰۹)
۹) مفقودالاثر شدن زن یا شوهر؛ پس هرگاه زن یا شوهر، غایب مفقودالاثر شده و غیبت طولانی او حداقل سه سال ادامه داشته باشد. ولی این مورد در زمان جنگ یا در صورت اسارت شوهر، اجرا نخواهد شد.( ماده ۱۱۰ و تبصره آن)
۱۰) زندانی شدن یا تبعید زن یا شوهر به پنج سال زندان یا بیشتر، در اثر صدور حکم قطعی دادگاه. پس هرگاه زن یا شوهر به موجب حکم دادگاه، به مجازات زندان یا تبعید زاید بر پنج سال محکوم شده و حکم در حال اجرا باشد.
سوالی که می توان مطرح کرد: در صورتی که شوهر قادر به پرداخت نفقه زن و فرزندانش نباشد، ولی زن درآمد یا حقوق اداری یا دارایی کافی داشته‌باشد آیا در این فرض زن می تواند تقاضای طلاق کند؟
در پاسخ می توان گفت : در فرضی که مرد استطاعت مالی نداشته ولی زن استطاعت مالی داشته باشد استنادا به ماده۱۰۳ آیین نامه اولا : زن ، مکلف است هزینه زندگی خانواده را خود پرداخت نماید. ثانیا: عدم استطاعت مالی شوهر، مجوز صدور گواهی عدم امکان سازش و طلاق نخواهدبود.
تنبیه انضباطی کلیسا
مطابق مواد ۱۱۲ و ۱۱۳ آیین نامه هریک از زوجین که از اجرای رأی و دستور کلیسا خودداری نماید، مورد تنبیه انضباطی قرارخواهدگرفت. به همین ترتیب، کلیسا می‌تواند زوج یا زوجه مقصر و خطاکار را مورد تنبیه انضباطی قرار دهد. منظور از تنبیه انضباطی موارد ذیل می باشد:
۱ ) محرومیت از شرکت در جلسات مجمع عمومی کلیسا و حق رأی دادن
۲) محرومیت از حضور در جلسات عشاء مقدّس ربانّـی
۳) محرومیـت از انتخاب شدن به عضویت هیأت مشایخ یا رهبران کلیسا،
۴) معلق شدن از عضویت کلـیسا برای یک مدت محدود و معین،
۵) اخراج از کلیسا،
ازدواج مجدد بعد از طلاق
اگر طلاق به علت خطاکار بودن یا مقصر بودن یکی از زوجین واقع شود، طبق ماده ۱۲۰ ازدواج مجدد زن یا شوهر مقصر و خطاکار تا سه سال از تاریخ طلاق ممنوع خواهد بود. ولی با توجه به اثبات و احراز موارد ذیل کلیسا می‌تواند با ازدواج مجدد شخص او قبل از انقضای مدت ۳ سال موافقت و گواهی لازم را صادر نماید:
۱- با توجه به سن، صحت و سلامتی شخص مقصر
۲- با توجه به وضع مالی و نیاز مادی یا روانی یا روحانی شخص مقصر
۳-با به اثبات توبه و پشیمانی شخص خطاکار یا مقصر
ذکر این نکته لازم است اگر پس از رسیدگی‌های لازم، کلیسا تشخیص دهد که زن یا شوهر مقصر و خطاکار پس از صدور گواهی عدم امکان سازش و حکم طلاق، توبه کرده و خسارات وارده به دیگری را جبران نموده، مطابق ماده ۱۱۷ کلیسا می‌تواند با ازدواج مجدد وی با همسر قبلی‌اش موافقت و گواهی لازم را صادر نماید.
مطابق ماده ۱۱۴ ازدواج مجدد هریک از زوجین که پس از رسیدگی‌های لازم، بدون تقصیر شناخته شده، ولی به علت تقصیر یا قصور همسرش گواهی کلیسا و حکم طلاق از طرف دادگاه صادر و به مورد اجرا گذاشته شده باشد، بلامانع می‌باشد.
تشریفات قانونی ثبت طلاق
در صورتی که دادگاه گواهی عدم امکان سازش و حکم طلاق یا فسخ یا بطلان ازدواج را صادر نماید، مطابق ماده ۱۱۵ سردفتر طلاق کلیسا مکلف است پس از انجام تشریفات قانونی و ثبت انحلال نکاح، وقوع طلاق یا فسخ یا ابطال نکاح را به اداره ثبت احوال مربوطه گزارش دهد، تا مراتب در شناسنامه زوجین ثبت شود. ضمناً سردفتر طلاق باید طلاق‌نامه را در دو نسخه تهیه نموده و به هریک از زوجین یک نسخه از طلاق‌نامه را تحویل دهد.
مطابق ماده ۱۱۶ انجام تشریفات قانونی طلاق و صدور طلاق‌نامه مشروط به پرداخت کلیه حقوق قانونی زوجه می‌باشد. حقوق قانونی زوجه به شرح ذیل است:
- تأمین نفقه یا مقرری ماهانه زن بدون تقصیر تا زمان ازدواج مجدد یا فوت وی،
- پرداخت مهر زن در صورت وجود مهر
- استرداد جهیزیه زن
- پرداخت نفقه فرزند یا فرزندان که حضانت و نگاهداری آنها به عهده مادر واگذار شده است.
سوالی که می توان مطرح کرد: ایا برای پرداخت حقوق زوجه و فرزندان مشترک اخذ تضمین از شوهر امکان دارد یا خیر؟
در پاسخ می توان گفت: مطابق ماده ۱۱۸ کلیسا مکلف است برای تأمین نفقه یا هزینه زندگی فرزندان مشترک و حضانت و نگهداری آنها، از دادگاه درخواست کند که ضمن صدور گواهی عدم امکان سازش و حکم طلاق، از شوهر تضمین کافی و مناسب اخذ شود.
نکته اخر: مطابق ماده ۱۱۹ در صورت مسافرت یا غیبت هریک از زوجین، انجام تشریفات قانونی، از جمله امضای هر سند یا مدرک یا دفتر توسط وکیل یا وکلای زوجین بلااشکال می‌باشد.
لازم به ذکر است مطابق ماده۷۳ در تمام موارد انحلال نکاح اعم از بطلان نکاح یا فسخ نکاح یا طلاق، باید در دفتر کلیسا و دفتر رسمی ازدواج و طلاق کلیسا، و همچنین در شناسنامه زن و شوهر به ثبت برسد.
عده انحلال نکاح
بعد از انحلال عقد نکاح، زوجه برای مدت مشخصی نمی تواند با مرد دیگری ازدواج نماید. این مدت را در اصطلاح فقهی و حقوقی عده می گویند. بر همین اساس مطابق ماده ۱۲۱ پس از انحلال عقد نکاح، زن به شرح موراد زیر تا پایان یک مدت محدود و معین، نمی‌تواند با مرد دیگری ازدواج نماید:
الف: عِده یا مدت ممنوعیت زن از نکاح مجدد در بطلان یا فسخ نکاح یا طلاق چهارماه می‌باشد.
ب:عِده وفات در کلیه موارد، حداقل پنج ماه می‌باشد.
ج: درصورت باردار بودن زن، عِده وفات پس از وضع حمل، خاتمه پیدا می‌کند؛ مشروط براینکه وضع حمل بعد از پایان مدت پنج ماه صورت گرفته‌باشد.
د: در صورت باردار بودن زن عِده طلاق یا بطلان یا فسخ نکاح زن باردار بعد از وضع حمل پایان می یابد.
مطالعه بیشتر:
