یکی از نهادهای جدید مربوط به طلاق که در حقوق سنتی ما سابقه نداشته است، مقرری ماهانه مذکور در ماده ۱۱ قانون حمایت خانواده مصوب ۱۳۵۳ است. لازم به ذکر است قانون قدیم حمایت خانواده (مصوب ۱۳۵۳) هنوز به قوت خود باقیست و دارای اعتبار می باشد. چون با توجه به ماده ۵۸ قانون حمایت خانواده جدید(مصوب ۱۳۹۱) قوانین و مقرراتی که نسخ صریح شده، احصاء گردیده و نسخ قانون قدیم در این ماده، ذکر نشده است. حال دراین مقاله قصد داریم شرایط اجرای عملی این ماده را در سه موضوع ذیل مورد بررسی قرار دهیم:
- فلسفه ایجاد مقرری ماهانه
- شرایط مقرری ماهانه
- چگونگی مطالبه این مقرری
فلسفه ایجاد مقرری ماهانه
فلسفه ایجاد این مقرری ماهانه ،حمایت از زنان بی بضاعت است.به این معنی چون طلاق همسر بی بضاعت به ویژه زن مشکلاتی مالی ایجاد می‌نماید و چه بسا او را دچار سختی و تنگی معیشت می‌کند. قانونگذار درصدد بر آمده است که از زن مطلقه حمایت کند. لازم به ذکر است که مستفاد از سیاق نگارش ماده ۱۱ قانون قدیم حمایت خانواده این مقرری می‌تواند هم شامل زن شود و هم شامل مرد. لیکن باتوجه به جامعه نسبتا مردسالار امروزی و همچنین طبق عرف، شرع و قانون ،مرد( زوج) مسئول انقاق بر زن بوده، در عمل و واقعیت امور، کاربرد این ماده بیشتر برای زن مصداق دارد.
شرایط مقرری ماهانه
قانونگذار صدور حکم به پرداخت مقرری مذکور در ماده فوق الذکر قانون حمایت قدیم از جانب یکی از طرفین در حق طرف دیگر را با شرایطی مقرر داشته است.مستفاد از ماده ۱۱ قانون حمایت قدیم ، دادگاه هنگامی حکم به پرداخت مقرری ماهانه خواهد داد که شرایط زیر وجود داشته باشد.حال در ادامه با هم این شرایط رابه ترتیب بررسی می کنیم:
- گواهی عدم امکان سازش به درخواست یکی از زوجین صادر گردیده باشد.یعنی چون در بیشتر مواردِجدایی و طلاق،به درخواست مرد انجام می شود، این این شرط لازم می گردد.پس در مورد طلاق توافقی ، زن نمی تواند این درخواست را از دادگاه بخواهد.
- صدور گواهی عدم امکان سازش مستند به سوء رفتار و قصور طرف مقابل باشد. مثلا سوء معاشرت، ترک زندگی خانوادگی، ارتکاب جرم که مغایر حیثیت خانوادگی و شئون طرف دیگر باشدو ابتلاء به اعتیاد مضر، ازموارد تقصیر به شمار می اید.
- دادگاه نمی تواند راسا حکم به پرداخت مقرری کند.بعبارتی طرفی که طلاق به درخواست او واقع شده یا طرف دیگر، یا نماینده قانونی او در مورد بیماری صعب العلاج و جنون، باید از دادگاه تقاضای تعیین مقرری ماهانه کند.
- اخرین شرط مهمی که باید مورد توجه قرار گیرد ،عدم بضاعت متقاضی و استطاعت مالی طرف دیگر محرز باشد.پس مقرری مذکور در ماده قانون مذکور ،مانند نفقه اقارب( جهت مطالعه بیشتر از نفقه اقارب به مقاله نفقه مراجعه نمایید) است که شرط ان فقر یک طرف و استطاعت مالی طرف دیگر است.
نکته: در صورتی که صدور گواهی عدم امکان سازش مستند به بیماری صعب العلاج یا جنون همسر باشد مشروط به اینکه بیماری یا جنون بعد از عقدحادث شده باشد.( جهت مطالعه بیشتر جنون در عقد نکاح به مقاله فسخ نکاح قسمت دوم مراجعه بفرمایید)
چگونگی مطالبه این مقرری
ماهیت و مبنای مقرری ماهانه مصرح در ماده فوق قانون قدیم نوعی نفقه است که در هر نوع طلاق اعم از بائن و یا رجعی قابل اعمال است.(برای اطلاعات بیشتر درباره انواع طلاق مقاله انواع طلاق مراجعه بفرمایید)
با این حال این مقرری را نباید با نفقه ایام عده در طلاق رجعی مصرح در ماده ۱۱۰۹قانون مدنی اشتباه کرد.چون این مقرری با نفقه ایام عده قابل جمع نیست.
باید توجه داشت که این مقرری نوعی خاص وجدیدی از نفقه است که قواعد ویژه ای بران حکومت می کند.
به هر حال برای مطالبه این مقرری ماهانه از دادگاه باید به نکات ذیل توجه کرد:
۱) متقاضی ( که معمولا زن می باشد) باید دادخواستی با خواسته “مطالبه مقرری ماهانه ماده ۱۱ قانون حمایت خانواده” به طرفیت شوهر در دادگاه خانواده با مراجعه به یکی از دفاتر خدمات قضایی ثبت کند.
۲) مدارک لازمی که باید همراه دادخواست ضمیمه شود به شرح ذیل است:
- رونوشت سند طلاق
- گواهی عدم امکان سازش صادره از دادگاه خانواده
- دلایل اثبات بی بضاعت بودن خود و استطاعت مالی طرف دیگر
- دلایل اثبات تقصیر طرف در صدور گواهی امکان سازش یا در مورد بیماری صعب العلاج یا جنون و درخواست ارجاع امر به کارشناس رسمی دادگستری
۳) باید توجه داشت که میزان این مقرری متناسب با وضع سنی طرفین و مدت زناشوی است. این مقرری قابل کاهش و قابل قطع می باشد پس در صورتی که درامد محکوم له( متقاضی که زن می باشد) فزونی یابد یا درامد محکوم علیه(شوهر) کاهش یابد این مقرری ماهانه کاهش می یابد.
لازم به ذکر است اگر محکومه له (متقاضی مقرری) ازدواج کند یا فوت کند یا در حالت بیماری صعب العلاج یا جنون بهبود یابد، این مقرری کاملا به حکم دادگاه صادر کننده رای قطع خواهد شد.
چکیده مطلب: مقرری ماهانه ماده ۱۱ قانون قدیم خانواده نهادی جدید برای حمایت از زنان مطلقه بی بضاعت می‌باشد که مانند نفقه اقارب و نفقه ایام عده قواعد و مقررات خاصی دارد و خواهان این مقرری باید در دادگاه خانواده طرح دعوا نماید.
مواد قانونی
از قانون قدیم حمایت خانواده مصوب ۱۳۵۳
ماده ۱۱ – دادگاه می‌تواند به تقاضای هر یک از طرفین در صورتی که صدور گواهی عدم امکان سازش مستند به سوء رفتار و قصور طرف دیگر باشد‌او را با توجه به وضع و سن طرفین و مدت زناشویی به پرداخت مقرری ماهانه متناسبی در حق طرف دیگر محکوم نماید مشروط به این که عدم‌بضاعت متقاضی و استطاعت طرف دیگر محرز باشد. پرداخت مقرری مذکور در صورت ازدواج مجدد محکوم‌له یا ایجاد درآمد کافی برای او کاهش‌درآمد یا عسرت محکوم علیه یا فوت محکوم‌له به حکم همان دادگاه حسب مورد تقلیل یافته یا قطع خواهد شد.
در موردی که گواهی عدم امکان سازش به جهات مندرج در بندهای ۵ و ۶ ماده ۸ صادر شده باشد مقرری ماهانه با رعایت شرایط مذکور به مریض یا‌مجنون نیز تعلق خواهد گرفت مشروط به این که مرض یا جنون بعد از عقد ازدواج حادث شده باشد و در صورت اعاده سلامت به حکم دادگاه قطع‌خواهد شد.
از قانون حمایت خانواده جدید مصوب ۱۳۹۱
ماده۵۸ – از تاریخ لازم الاجراءشدن این قانون، قوانین زیر نسخ می گردد:
۱ – قانون راجع به ازدواج مصوب ۲۳/۵/۱۳۱۰
۲ – قانون راجع به انکار زوجیت مصوب ۲۰/۲/۱۳۱۱
۳ – قانون اصلاح مواد (۱) و (۳) قانون ازدواج مصوب ۲۹/۲/۱۳۱۶
۴ – قانون لزوم ارائه گواهینامه پزشک قبل از وقوع ازدواج مصوب ۱۳/۹/۱۳۱۷
۵ – قانون اعطاء حضانت فرزندان صغیر یا محجور به مادران آنها مصوب ۶/۵/۱۳۶۴
۶ – قانون مربوط به حق حضانت مصوب ۲۲/۴/۱۳۶۵
۷ – قانون الزام تزریق واکسن ضدکزاز برای بانوان قبل از ازدواج مصوب ۲۳/۱/۱۳۶۷
۸ – قانون اصلاح مقررات مربوط به طلاق مصوب ۲۱/۱۲/۱۳۷۱ به جز بند (ب) تبصره (۶) آن و نیز قانون تفسیر تبصره های «۳» و «۶» قانون مذکور مصوب ۳/۶/۱۳۷۳
۹ – مواد (۶۴۲) ، (۶۴۵) و (۶۴۶) قانون مجازات اسلامی مصوب ۲/۳/۱۳۷۵
۱۰ – قانون اختصاص تعدادی از دادگاههای موجود به دادگاههای موضوع اصل بیست و یکم (۲۱) قانون اساسی مصوب ۸/۵/۱۳۷۶
۱۱ – قانون تعیین مدت اعتبار گواهی عدم امکان سازش مصوب ۱۱/۸/۱۳۷۶
*منابع و ماخذ*
- قانون حمایت خانواده قدیم مصوب(۱۳۵۳)
- قانون حمایت خانواده جدید مصوب(۱۳۹۱)
- مختصر حقوق خانواده نشر بنیادمیزان( دکتر سیدحسین صفایی و دکتر اسدالله امامی)
