اگر شما ضمانت کسی را برعهده داشتید و مجبور به پرداخت دین مضمون عنه ( بدهکار اصلی) شدید با ما همراه شوید تا یک نمونه دادخواست مطالبه وجه ضامن از مضمون عنه (به عنوان مثال وام گیرنده) همراه با ذکر موارد مهم در طرح این دعوا در دادگاه را برای شما عزیزان آماده نمودیم.
دراین پست موضوعات ذیل بررسی می شود:
- تعریف عقد ضمانت ( ضمان)
- ویژگی های موضوع مورد ضمانت
- چگونگی مطالبه وجه ضامن از مضمون عنه(بدهکار اصلی)
- نمونه دادخواست مطالبه وجه توسط ضامن از مضمون عنه ( بدهکار اصلی)
- قوانین و مقررات مرتبط با بحث ضمانت( عقد ضمان)
مقاله مرتبط: پشت نویسی اسناد تجاری
تعریف عقد ضمانت ( ضمان)
قانون مدنی در ماده ۶۸۴ عقد ضمانت را اینگونه تعریف نموده است :
عقد ضمان عبارت است از اینکه شخصی مالی را که بر ذمه دیگری است به عهده بگیرد.متعهد را ضامن، طرف دیگر را مضمون له و شخص ثالث را مضمون عنه یا مدیون اصلی می گویند.
مثال شایع در مورد عقد ضمان، ضمانت نمودن وام گیرنده در بانک ها جهت اخذ تسهیلات است که دراین حالت وام گیرنده مضمون عنه و مدیون اصلی است و بانک همان مضمون له و شخص متعهد(معمولا حقوق بگیر است) نیز ضامن می باشد.
نکته مهم در عقد ضمان این است که طبق ماده ۶۸۶ قانون مدنی رضایت مدیون اصلی جهت تحقق ضمانت شرط نیست. چون عقد ضمان بین ضامن و مضمون له بسته می شود و رضای این دو شرط تحقق این عقد است. بر همین اساس مطابق ماده ۶۸۷ قانون مدنی ضامن شدن از محجور(صغیر،سفیه و مجنون) و میت صحیح می باشد.
ویژگی های موضوع مورد ضمانت
موضوع مورد عقد ضمان باید مال کلی (یعنی بر موارد متعددی صدق کند) بوده که قابل ایفای به وسیله دیگری نیز باشد. پس از تعهد غیرمالی مانند حضانت، تمکین و سکونت مشترک با همسر نمی‌توان ضمانت کرد، زیرا این موارد کلی نبوده و نیز قابل انتقال به ذمه ضامن نیست.
مال موضوع ضمانت (دین) ممکن است عین ( مانند پول) یا منفعت ( مانند اجاره بها) یا انجام دادن کار( پرداخت قسط) باشد مشروط بر اینکه مباشرت مدیون شرط نباشد.
نکته مهم دیگر در مورد دین موضوع ضمانت این است که سبب دین باید ایجاد شده باشد. برهمین اساس مطابق ماده ۶۹۱ قانون مدنی ضمان دینی که هنوز سبب آن ایجاد نشده است، باطل است. مثلا از شوهر می توان نسبت به نفقه آینده زن ضمانت کرد زیرا سبب آن عقد ازدواج است و نیز ضمانت حسن انجام قرارداد پیمانکار در مورد جبران خسارت صاحبکار صحیح است.
چگونگی مطالبه وجه ضامن از مضمون عنه (بدهکار اصلی)
اثر عقد ضمان نقل ذمه به ذمه است . به عبارت دیگر عقد ضمان در قانون مدنی – بر خلاف عقد ضمان در قانون تجارت – به محض وقوع عقد، ذمه بدهکار اصلی ( مضمون عنه) بری شده و دین بر ذمه ضامن مستقر می گردد. به طور مثال در رویه فعلی بانک ها، در صورتی که وام گیرنده ( مضمون عنه) اقساط را به بانک پرداخت نکند، بانک ( مضمون له)مستقیما به ضمان تسهیلات مراجعه کرده که این مورد اثر عقد ضمانت در نقل ذمه به ذمه را به خوبی نشان می دهد.
مطابق ماده ۷۰۹ قانون مدنی ضامن بعد از اداء دین می تواند به مضمون عنه یا همان بدهکار اصلی رجوع کند. اما ضامن هنگام پرداخت دین مضمون عنه باید به موارد ذیل توجه کند:
- طبق شق دوم ماده ۷۰۹ در صورتی که مضمون عنه ملتزم شده باشد که در مدت معینی برائت ضامن را تحصیل نماید و مدت مزبور هم منقضی شده باشد و ضامن نیز دین را اداء کرده باشد می تواند به مضمون عنه رجوع کند.
- دین باید حال باشد یعنی موعد و سررسید دین فرا رسیده باشد.پس طبق ماده ۷۱۵ هرگاه دین مدت داشته(مثل تسهیلات بانکی)و ضامن قبل از موعد آن را پرداخت کند،مادام که دین حال نشده است نمی تواند به مضمون عنه(مدیون اصلی) رجوع کند.
- مطابق ماده ۷۱۶ در صورتی که دین حال باشد هر وقت ضامن اداء کند می تواند رجوع به مضمون عنه نماید هر چند ضمان، مدت داشته و موعد آن نرسیده باشد مگر آن که مضمون عنه اذن به ضمان موجل داده باشد.
- طبق ماده ۷۱۳ اگر ضامن به مضمون له کمتر از دین داده باشد زیاده بر آنچه داده نمی تواند از مدیون (وجه) مطالبه کند اگرچه دین را صلح به کمتر کرده باشد.چون ملاک رجوع ضامن به مضمون عنه تحمل غرامت است نه تحصیل برائت.
- مطابق ماده ۷۱۴ اگر ضامن زیادتر از دین به داین پرداخت کند، حق رجوع به زیاده ندارد مگر در صورتی که به اذن مضمون عنه داده باشد.
ذکر این نکته لازم است که درخواست و اذن بدهکار(مضمون عنه) به عقد ضمان به طور ضمنی حاوی این تعهد است که اگر ضامن عهده دار پرداخت دین در برابر طلبکار (مضمون له) شود،مضمون عنه هر زیانی را که ضامن تحمل کند، باید جبران کند.
نمونه دادخواست مطالبه وجه توسط ضامن از مضمون عنه ( بدهکار اصلی)
حال در پایان یک نمونه دادخواست مطالبه وجه توسط ضامن از مضمون عنه ( بدهکار اصلی) – تهیه شده توسط موسسه حقوقی نوران وکیل- را برای شما بازدید کنندگان گرامی آماده نمودیم. دادخواست حجر الاساس پرونده حقوقی است که اگر قانونی و حرفه ای تنظیم نگردد ،چه بسا حق خواهان به طور کلی ضایع خواهد شد. پس تنظیم دادخواست را به متخصص آن بسپارید.
خواهان : ……….(مشخصات ضامن)
اقامتگاه : ……….
شماره ملی : ……..
خوانده : ……….(مشخصات مضمون عنه )
اقامتگاه : …………
شماره ملی : ……….
خواسته:
۱-مطالبه وجه به مبلغ ….ریال بابت موضوع ماده ۷۰۹ قانون مدنی(ایفای دین توسط ضامن) به انضمام تمام خسارت های دادرسی
۲- بدوا درخواست تامین خواسته با ایداع خسارت احتمالی
دلایل و مستندات :
- رونوشت قرارداد عقد ضمان در بانک
- رونوشت سند ایفای دین خوانده
- اظهارنامه شماره……………..
شرح دادخواست
ریاست محترم دادگاه عمومی حقوقی شهرستان ….
با سلام و عرض ادب
احتراما به استحضار می رساند اینجانب …………….(خواهان)در مورخ …………………به درخواست خوانده با مراجعه به بانک ………………………..اقدام به ضمانت خوانده محترم آقای ………………. جهت اخذ تسهیلات به شماره ………………..به مبلغ ………………………ریال نمودم. حال خوانده محترم به دلیل عدم پرداخت تمام اقساط تسهیلات و گذشت سررسید و حال شدن دین، بانک طی اقدام از طریق اجرای ثبت علیه اینجانب بعنوان ضامن خوانده ، اقدام به استیفای مبلغ …..ریال بابت اصل طلب و جریمه دیرکرد نموده است که رونوشت سند ایفای دین ضم این دادخواست تقدیم حضور است.
همچنین اینجانب طی ارسال اظهارنامه شماره…اداء دین را به خوانده اعلام و از ایشان درخواست نمودم تا خسارت های ایجاد شده را جبران نماید که متاسفانه خوانده هیچ اقدام موثری در این باب انجام نداده است. نهایتا اینجانب با تقدیم این برگ دادخواست از محضر دادگاه محترم به استناد مواد ۶۸۴ و ۷۰۹ و ۷۱۶ قانونی مدنی تقاضای محکومیت خوانده به پرداخت مبلغ ………………..با احتساب تمام خسارت های دادرسی و بدوا درخواست تامین خواسته به استناد بند “د” ماده ۱۰۸ قانون آیین دادرسی مدنی با ایداع خسارت احتمالی مورد استدعاست.
قوانین و مقررات مرتبط با بحث ضمانت( عقد ضمان)
– از قانون مدنی درباره مطالبه از مضمون عنه
ماده ۶۸۴ – عقد ضمان عبارت است از اینکه شخصی مالی را که بر ذمه دیگری است به عهده بگیرد. متعهد را ضامن طرف دیگر را مضمون له و شخص ثالث را مضمون عنه یا مدیون اصلی می گویند.
ماده ۶۸۵ – در ضمان، رضای مدیون اصلی شرط نیست.
ماده ۶۸۶ – ضامن باید برای معامله اهلیت داشته باشد.
ماده ۶۸۷ – ضامن شدن از محجور و میت صحیح است.
ماده ۶۸۸ – ممکن است از ضامن ضمانت کرد.
ماده ۶۸۹ – هرگاه چند نفر ضامن شخصی شوند ضمانت هر کدام که مضمون له قبول کند صحیح است.
ماده ۶۹۰ – در ضمان شرط نیست که ضامن مالدار باشد لیکن اگر مضمون له در وقت ضمان به عدم تمکن ضامن جاهل بوده باشد می تواند عقد ضمان را فسخ کند ولی اگر ضامن بعد از عقد، غیر ملی شود مضمون له خیاری نخواهد داشت.
ماده ۶۹۱ – ضمان دینی که هنوز سبب آن ایجاد نشده است، باطل است.
ماده ۶۹۲ – در دین حال، ممکن است ضامن برای تادیه آن اجلی معین کند و همچنین می تواند در دین موجل تعهد پرداخت فوری آن را بنماید.
ماده ۶۹۳ – مضمون له می تواند در عقد ضمان از ضامن مطالبه رهن کند اگرچه دین اصلی رهنی نباشد.
ماده ۶۹۴ – علم ضامن به مقدار و اوصاف و شرایط دینی که ضمانت آن را می نماید شرط نیست بنابراین اگر کسی ضامن دین شخص بشود بدون اینکه بداند آن دین چه مقدار است ضمان صحیح است لیکن ضمانت یکی از چند دین به نحو تردید باطل است.
ماده ۶۹۵ – معرفت تفصیلی ضامن به شخص مضمون له یا مضمون عنه لازم نیست.
ماده ۶۹۶ – هر دینی را ممکن است ضمانت نمود اگرچه شرط فسخی در آن موجود باشد.
ماده ۶۹۷ – ضمان عهده از مشتری یا بایع نسبت به درک مبیع یا ثمن در صورت مستحق للغیر درآمدن آن جایز است.
ماده ۶۹۸ – بعد از این که ضمان به طور صحیح واقع شد ذمه مضمون عنه برئ و ذمه ضامن به مضمون له مشغول می شود.
ماده ۶۹۹ – تعلیق در ضمان مثل اینکه ضامن قید کند که اگر مدیون نداد من ضامنم باطل است ولی التزام به تادیه ممکن است معلق باشد.
ماده ۷۰۰ – تعلیق ضمان به شرایط صحت آن مثل اینکه ضامن قید کند که اگر مضمون عنه مدیون باشد، من ضامنم، موجب بطلان آن نمی شود.
ماده ۷۰۱ – ضمان، عقدی است لازم و ضامن یا مضمون له نمی توانند آن را فسخ کنند مگر در صورت اعسار ضامن بطوری که در ماده ۶۹۰ مقرر است یا در صورت بودن حق فسخ نسبت به دین مضمون به ویا در صورت تخلف از مقررات عقد.
ماده ۷۰۲ – هرگاه ضمان مدت داشته باشد مضمون له نمی تواند قبل ازانقضاء مدت، مطالبه طلب خود را از ضامن کند اگرچه دین، حال باشد.
ماده ۷۰۳ – در ضمان حال، مضمون له حق مطالبه طلب خود را دارد اگر چه دین، موجل باشد.
ماده ۷۰۴ – ضمان مطلق، محمول به حال است مگر آن که به قرائن معلوم شود که موجل بوده است.
ماده ۷۰۵ – ضمان موجل به فوت ضامن، حال می شود.
ماده ۷۰۶ – نسخ شده است.
ماده ۷۰۷ – اگر مضمون له ذمه مضمون عنه را بری کند ضامن بری نمی شود مگر اینکه مقصود، ابراء از اصل دین باشد.
ماده ۷۰۸ – کسی که ضامن درک مبیع است در صورت فسخ بیع به سبب اقاله یا خیار از ضمان بری می شود.
ماده ۷۰۹ – ضامن حق رجوع به مضمون عنه ندارد مگر بعد از اداء دین ولی می تواند در صورتی که مضمون عنه ملتزم شده باشد که درمدت معینی برائت او را تحصیل نماید و مدت مزبور هم منقضی شده باشد رجوع کند.
ماده ۷۱۰ – اگر ضامن با رضایت مضمون له حواله کند به کسی که دین را بدهد و آن شخص قبول نماید مثل آن است که دین را اداء کرده است و حق رجوع به مضمون عنه دارد و همچنین است حواله مضمون له به عهده ضامن.
ماده ۷۱۱ – اگر ضامن دین را تادیه کند و مضمون عنه آن را ثانیا بپردازد ضامن حق رجوع به مضمون له نخواهد داشت و باید به مضمون عنه مراجعه کند و مضمون عنه می تواند از مضمون له آنچه را که گرفته است مسترد دارد.
ماده ۷۱۲ – هرگاه مضمون له فوت شود و ضامن وارث او باشد حق رجوع به مضمون عنه دارد.
ماده ۷۱۳ – اگر ضامن به مضمون له کمتر از دین داده باشد زیاده بر آنچه داده نمی تواند از مدیون مطالبه کند اگرچه دین را صلح به کمتر کرده باشد.
ماده ۷۱۴ – اگر ضامن زیادتر از دین به داین بدهد حق رجوع به زیاده ندارد مگر در صورتی که به اذن مضمون عنه داده باشد.
ماده ۷۱۵ – هرگاه دین مدت داشته و ضامن قبل از موعد آن را بدهد مادام که دین حال نشده است نمی تواند از مضمون عنه (مدیون) مطالبه کند.
ماده ۷۱۶ – در صورتی که دین حال باشد هر وقت ضامن اداء کند می تواند رجوع به مضمون عنه نماید هر چند ضمان، مدت داشته و موعد آن نرسیده باشد مگر آن که مضمون عنه اذن به ضمان موجل داده باشد.
ماده ۷۱۷ – هرگاه مضمون عنه دین را اداء کند ضامن بری می شود هر چند ضامن به مضمون عنه اذن در اداء نداده باشد.
ماده ۷۱۸ – هرگاه مضمون له ضامن را از دین ابراء کند ضامن و مضمون عنه هر دو بری می شوند.
ماده ۷۱۹ – هرگاه مضمون له ضامن را ابراء یا دیگری مجانا دین را بدهدضامن حق رجوع به مضمون عنه ندارد.
ماده ۷۲۰ – ضامنی که به قصد تبرع، ضمانت کرده باشد حق رجوع به مضمون عنه ندارد.
ماده ۷۲۱ – هرگاه اشخاص متعدد از یک شخص برای یک قرض به نحو تسهیم ضمانت کرده باشند مضمون له به هر یک از آنها فقط به قدرسهم او حق رجوع دارد و اگر یکی از ضامنین تمام قرض را تادیه نماید به هر یک از ضامنین دیگر که اذن تادیه داده باشد می تواندبه قدر سهم او رجوع کند.
ماده ۷۲۲ – ضامن ضامن حق رجوع به مدیون اصلی ندارد و باید به مضمون عنه خود رجوع کند و به همین طریق هر ضامنی به مضمون عنه خود رجوع می کند تا به مدیون اصلی برسد.
ماده ۷۲۳ – ممکن است کسی در ضمن عقد لازمی به تادیه دین دیگری ملتزم شود در این صورت تعلیق به التزام مبطل نیست مثل اینکه کسی التزام خود را به تادیه دین مدیون معلق به عدم تادیه او نماید.
– از آئین نامه اجرای مفاد اسناد رسمی لازم الاجراء و طرز رسیدگی به شکایت از عملیات اجرائی
ماده۱۷۸ـ در اجرای ماده ۷۰۹ قانون مدنی ضامن که در اثر عملیات اجرایی بدهی مضمون‌عنه را پرداخته است وقتی می‌تواند به استناد سند ضمان (مستند پرونده اجرایی)اجرائیه را تعقیب کند که حق مراجعه ضامن به مدیون اصلی در سند مزبور ذکر شده باشد.
ماده ۱۹۹ـ قراردادهای عادی که بین بانکها و مشتریان در اجرای ماده ۱۵ قانون عملیات بانکی بدون ربا مصوب ۱۳۶۲ و الحاق چهار تبصره به آن در سالهای ۱۳۶۵ و ۱۳۷۶ مبادله می‌گردد در حکم سند رسمی بوده و درصورتیکه طرفین در مفاد آن اختلافی نداشته باشند با تقاضای بستانکار ادارات ثبت مکلف به صدور اجرائیه و ادامه عملیات اجرائی طبق آئین‌نامه اجرای اسناد رسمی می‌باشند.
جلسه نشست قضائی به نقل از مرکز آموزش قوه قضاییه
برگزار شده توسط استان سمنان/ شهر دامغان
تاریخ برگزاری ۱۳۸۹/۰۷/۱۱
موضوع:حق رجوع ضامن به مضمونٌ عنه جهت تحصیل برائت و اعتبار توافق طرفین و قرارداد آنان
پرسش
شخص (الف) ضامن تسهیلات شخص (ب) در بانک ملی می شود و منزل خودش را در رهن بانک قرار می دهد. شخص (ب) تسهیلات را پرداخت نکرده؛ لذا بانک در صدد استیفای طلب از عین مرهونه برمی آید و اجراییه صادر می شود. در همین حین شخص (الف) و (ب) تعهد نامه ای را امضا می کنند که به موجب آن شخص (ب) متعهد میشود تا ۱۰/۵/۸۹ منزل (الف) را فکّ رهن و بدهی اش را به بانک بپردازد. در غیر این‌صورت باید مبلغ پانصد میلیون ریال به عنوان وجه‌التزام به (الف) بپردازد و بابت هر روز تاخیر نیز پانصد هزار ریال بپردازد و در این مورد چکی هم توسط (ب) به (الف) داده می¬شود. شخص (ب) به تعهد عمل نکرده و منزل مذکور پس از برگزاری مقررات مزایده، به قیمت پانصد میلیون ریال به تملک بانک درمی آید. حال شخص (الف) دعاوی ذیل را اقامه کرده است:۱ـ مطالبه پانصد میلیون ریال بابت وجه‌التزام ۲ـ مطالبه قیمت ملک تملک شده به مبلغ پانصد میلیون ریال طبق ماده ۷۰۹ ق.م. ۳ـ تأخیر روزانه پانصد هزار ریال حال نظر خود را در مورد دعاوی مذکور بیان فرمایید؟
نظر هیات عالی
نظر به اینکه مطابق قسمت اخیر ماده ۷۰۹ قانون مدنی در صورتی‌که مضمونٌ عنه ملتزم شده باشد که در مدت معینی برائت ضامن را تحصیل کند و مدت مزبور منقضی شده باشد، ضامن حق رجوع به مضمونٌ عنه را خواهد داشت و نظر به اینکه مطابق مواد ۱۰ و ۲۳۰ قانون مدنی و قسمت اخیر ماده ۵۱۵ قانون آیین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب در امور مدنی توافق طرفین و قرارداد آنان دارای اعتبار بوده و لازم الاتباع است؛ لذا نظریه اکثریت قضات دادگستری دامغان که متضمن این معنا است صائب تشخیص و تأیید میشود.
نظر اکثریت
در اینکه خواهان می تواند قیمت ملک به مبلغ پانصد میلیون ریال را مطالبه کند هیچ تردیدی وجود ندارد و ماده ۷۰۹ قانون مدنی نیز در این مورد صراحت دارد. در مورد سایر دعاوی نیز چون تعهد ثانوی بر اساس اراده طرفین تنظیم شده مخالف صریح قوانین و شرع نیست؛ لذا بر اساس مواد ۱۰، ۲۱۹، ۲۳۰ و ۷۰۹ قانون مدنی نسبت به طرفین لازم الاجرا بوده و قابلیت استماع دارد.
نظر اقلیت
بر اساس نص صریح قسمت اخیر ماده ۷۰۹ قانون مدنی، قیمت ملک تملک شده به مبلغ پانصد هزار ریال قابل مطالبه است و ضامن در صورت پرداخت ضمان می تواند به مضمونٌ عنه مراجعه کند. ولی در مورد سایر دعاوی و مطالبه مبلغ پانصد میلیون ریال وجه‌التزام و خسارت تأخیر روزانه پانصد هزار ریال؛ چون مخالف ماده ۲۲۱ قانون مدنی است قابلیت استماع ندارد. مضافاً بر اینکه شرط مندرج در تعهد نامه دایر بر پرداخت روزانه پانصد هزار ریال نیز به علت اینکه حد و نهایتی برای آن معین نشده شرط عمری و باطل است و بطلان شرط به بطلان اصل تعهد نیز سرایت دارد و موجب عدم انجام تعهد خواهد شد.
*منابع*
