اولین مسئله ای که هر کس برای شروع و مطرح کردن دعوا ( چه حقوقی و چه دعوای غیر حقوقی ) با آن روبرو می شود این است که موضوعی که قصد پیگیری آن را دارد چه عنوانی را دارا می باشد. به عبارت ساده تر مصداق مسئله خود را در قوانین مختلف پیدا کند و این مسئله جز کدام یک از دعاوی است تا بتواند دادگاه صالح برای اقامه دعوی خود را تشخیص دهد. این مقاله، به توضیح دعاوی حقوقی و غیر حقوقی مربوط می شود. پس باهم ، در ادامه بحث های ذیل را بررسی می کنیم.
- تعریف دعوای حقوقی
- تفاوت دعوای حقوقی با دعوای کیفری چیست؟
- مصادیق و نمونه های از دعاوی حقوقی
- دعاوی مالی و غیر مالی
- مصادیقی از دعاوی غیر مالی
- اهمیت تفاوت دعاوی مالی و دعاوی غیر مالی چیست؟
تعریف دعوای حقوقی
یکی از انواع دعاوی در قانون، دعاوی حقوقی است، دعاوی حقوقی در مورد امور حقوقی و مدنی است که در قوانین اصلی از جمله قانون مدنی ، قانون آیین دادرسی مدنی، قانون تجارت و قانون اجرای احکام مدنی، نحوه رسیدگی به دعاوی حقوقی مطرح شده است.
یکی از مسائل رایج دعاوی مربوط به اسناد تجاری مانند چک و سفته هستند. برای مطالعه بیشتر به این مقاله مراجعه نمایید.
تفاوت دعوای حقوقی با دعوای کیفری چیست؟
دعاوی حقوقی بر خلاف دعاوی کیفری مربوط به جرم و مجازات نیست و افرادی که برای دعوای حقوقی به دادگاه می روند افرادی هستند که حقوق مالی یا غیرمالی انها نقض گردیده و می خواهند با طرح دعوا به حقوق خود برسند.
نکته : ضمانت اجرایی در دعاوی حقوقی اصولا در مرحله اول مربوط به اموال مدیون می باشد ولی در دعاوی کیفری این ضمانت اجرایی در هرصورت مربوط به ازادی خودِ تنِ( جسم) متهم و محکوم است.
پس در تعریف دعاوی حقوقی می توان گفت : دعاوی حقوقی برای احراز جرم و مجازات مجرم نیست بلکه هدف از طرح آن حل اختلاف میان اشخاص و رسیدن هر فرد به حقوق خود می باشد و افراد ، باید برای طرح دعاوی حقوقی خود ، نمونه فرم دادخواست بدوی را به دادگاه های حقوقی صالح ، تقدیم نمایند.
مقاله مرتبط: یک مشاوره حقوقی خوب چه ویژگی‌هایی دارد؟
مصادیق و نمونه های از دعاوی حقوقی
مرجع صالح برای رسیدگی به امور ذیل، دادگاههای عمومی دادگستری هستند که تشریفات و نحوه رسیدگی به این نوع دعاوی در قانون آیین دادرسی مدنی بیان شده است.
- کلیه دعاوی ناشی از قرارداد مانند انواع عقود ( عقد بیع ، اجاره، رهن، وکالت ، قرض ، صلح ،شرکت ، مزارعه و مضاربه)
- دعاوی ملکی و دعاوی مرتبط با املاک مانند خلع ید، تخلیه ید، رفع تصرف عدوانی، مزاحمت ، افراز، تفکیک، تقسیم ، دعاوی پرونده های ثبتی و سایر دعاوی ملکی
- کلیه دعاوی ناشی از اجاره اماکن تجاری مانند مطالبه اجاره بها، تخلیه تجاری، تجویز انتقال منافع، مطالبه سرقفلی و حق کسب و پیشه
- کلیه دعاوی تجاری و مرتبط با تجار و شرکت های تجاری مانند ورشکستگی، تصفیه شرکت ها، مطالبه وجه اسناد تجاری( چک و سفته)، ابطال تصمیمات مجامع عمومی، انحلال شرکت و سایر دعاوی موضوع قانون تجارت
- کلیه دعاوی خانوادگی و به تعبیر عام دعاوی در صلاحیت دادگاه خانواده ( دعوای طلاق، نفقه ، اجرت المثل، حضانت)
- کلیه دعاوی ثبتی واسناد رسمی ازجمله تغییر نام، تغییر نام خانوادگی، تغییر سن ، در خواست اجرای ثبت و اعتراض به ان و….
نکته : ویژگی مشترک تمامی دعاوی حقوقی این است که در رسیدگی به آنها تشریفات قانون آیین دادرسی مدنی رعایت می شود.
دعاوی مالی و غیر مالی
دعوای حقوقی برمبنای ارزش ریالی یا ارزش معنوی می تواند مالی یا غیر مالی باشد،حال در ادامه این مقاله، مصادق این دعاوی با ذکر مثال بررسی می شود. پرونده‌های مالی دعاوی هستند که موضوع دعوا(خواسته) دارای ارزش ریالی و مالی باشد.
مصادیقی از دعاوی مالی
- الزام به تنظیم سند رسمی اتومبیل، ساختمان و …
- ابطال سند مالکیت
- استرداد ثمن
- استرداد مبیع
- الزام به تحویل مبیع
- مطالبه وجه التزام مندرج در قراردادها
- خلع ید
- فک رهن
- الزام به ایفای تعهد راجع به معاملات و قراردادها
- اخذ به شفعه و حق فسخ در صورتی که موضوع معامله مال باشد
- مطالبه وجه چک، سفته، برات و اسناد عادی
- مطالبه خسارت تاخیر تادیه
- اثبات مالکیت
- دعوای افراز، تقسیم و فروش اموال مشاع در صورت اختلاف در مالکیت
- استرداد لاشه چک، سفته و برات
- دعوای مطالبه طلب
- مطالبه چیزهای که دارای ارزش معین است
- تقسیم ترکه
- الزام به فروش ترکه
- مطالبه سهم الارث به طرفیت احد از وراث و یا فرد ثالثی که سهم الارث خواهان نزد اوست.
- مطالبه نفقه معوقه
- استرداد جهیزیه
- مطالبه مهریه
- مطالبه نفقه ایام عده
- تعیین نفقه آینده
- افزایش نفقه
- مطالبه سرقفلی
- مطالبه اجرت المثل
- دعوای الزام به تنظیم سند رسمی سرقفلی
- مطالبه اجور معوقه
- تامین خواست
تعریف: دعوای غیر مالی دعوایی است که موضوع دعوا(خواسته) از سنخ امور مالی نباشد و در بیشتر موارد دارای ارزش معنوی است.
مصادیقی از دعاوی غیر مالی
- دعوای افراز تقسیم و فروش مال مشاع در صورت عدم اختلاف در مالکیت
- بطلان تقسیم مال مشاع به شرط عدم اختلاف در مالکیت
- ابطال سند وکالتنامه
- استرداد اسناد و مدارک غیر مالی و اشیایی که بهای معین ندارند
- ابطال رای داور
- بطلان تعهدات در صورتی که موضوع تعهد مال نباشد
- دعوای تولیت
- دعوای اعاده اعتبار ورشکسته
- دعوای ورشکستگی
- اعسار
- دعوای تصرف عدوانی
- دعوای رفع مزاحمت
- دعوای ممانعت از حق
- نصب قیم
- عزل قیم
- نصب امین برای غایب مفقود الاثر
- ضم امین
- صدور حکم موت فرضی
- مهروموم ترکه
- تحریر ترکه
- درخواست برداشتن مهروموم
- درخواست تصفیه ترکه
- بطلان تقسیم ترکه
- صدور حکم حجر
- تعیین تاریخ حجر
- اخراج ثلث از ماترک
- الزام به فروش ترکه
- سلب حضانت از ابوین
- گواهی رشد
- تقسیم ترکه (مگر در صورت عدم اختلاف در مالکیت)
- انحصار وراثت
- تنفیذ وصیت نامه
- ازدواج مجدد
- الزام به تنظیم سند رسمی ازدواج
- الزام به ثبت واقعه طلاق
- صدور حکم طلاق
- گواهی عدم امکان سازش
- الزام به تمکین
- حضانت
- اجازه ملاقات با فرزند مشترک
- الزام به ثبت واقعه رجوع
- انکار زوجیت
- تجویز انتقال منافع مورد اجاره
- تخلیه
- دعوای عُسْر و حَرَج
- الزام به تعمیرات اساسی مورد اجاره
- بطلان اجاره
- تعدیل اجاره بها
- اثبات نسب
- ابطال شناسنامه
- دعوای ابوت
- دعوای بنوت
- تغییر نام
- تغییر جنسیت
- تصحیح شناسنامه
- اصلاح تاریخ فوت در گواهی فوت
- تعدیل مهریه
- و …
اهمیت تفاوت دعاوی مالی و دعاوی غیر مالی چیست؟
در پاسخ این سوال می توان گفت همانگونه که گفتیم دعاوی مالی و غیر مالی با هم متفاوتند . تفاوت دعاوی مالی و غیر مالی از این جهت مهم است که مالی بودن یک دعوا یا غیر مالی بودن آن سبب بوجود آمدن آثاری می شود . از جمله اینکه مالی یا غیر مالی بودن دعوا تکلیف تجدیدنظر خواهی و فرجام خواهی از رأی را مشخص می کند . همچنین ، هزینه دادرسی مربوط به دعاوی مالی و دعاوی غیر مالی نیز با یکدیگر متفاوت است
نکته : مستفاد از ماده ۷ قانون ایین دادرسی مدنی ،عقود و قراردادهایی که مخل نظم یا برخلاف اخلاق حسنه که مغایر شرع باشد در دادگاه قابل طرح نیست.
منابع
